Chờn vờn bếp lửa

Chiều ngân nga trên triền đê xanh mướt cỏ. Dòng sông miết một đường cong mềm mại, dùng dằng ôm lấy con đê làng tựa hồ như đã ngủ quên từ trăm năm trước. Thuyền tự thả trôi. Bên sông, một tiếng gà gáy trong hoàng hôn tím sẫm quyện mơ màng trong làn khói bếp nhà ai.

Về nhà…

Con nhớ bếp lửa ngày đông trong căn bếp nhỏ úp sát vào một bên hồi nhà. Nơi ấy có giàn củi quanh năm đen kịt bồ hóng. Giàn củi được làm bằng tre hoặc gỗ gá một phía  vào trong tường. Phía kia nối với dây thừng hoặc móc sắt gióng thẳng từ trên mái nhà xuống. Củi chưa khô hẳn được chất lên đó để dùng dần. Củi ướt hơn thì dựng sát bếp, củi bén hơi lửa, nước từ trong củi chảy ra, có chỗ còn xì xèo, bốc khói, nổi từng bong bóng nước.

Bếp củi ấm nồi cơm mẹ nấu bằng xoong gang. Cơm vừa sôi lóc bóc, chòi than kế bên, ghế nồi cơm vào đó, kiểu gì tí nữa cũng sẽ có lớp cháy vàng thơm. Bếp củi thơm mùi sắn khoai con lùi dưới lớp tro nóng, giấu trong chiếc cặp con mang đến trường. Bếp củi hun nhèm mắt con mỗi đợt mưa dai dẳng. Củi không kịp khô, nhóm  lên rồi lại tắt, nhìn nồi cơm đun mãi không sôi chỉ chực muốn khóc.

Trong căn bếp nhỏ có giàn củi treo lâu năm, khói với  mạng nhện lâu ngày tạo thành một thứ bồ hóng đen kịt. Nhìn vậy thôi chứ cái giàn bồ hóng cũng nói được nhiều điều về gia chủ. Những giàn bồ hóng ít năm thì chỉ có màu nâu ngả vàng. Bồ hóng hơi xốp, dễ lau rửa nếu không may chạm vào. Giàn bồ hóng lâu năm thì đen sánh lại, không xốp mà đặc quánh. Nhà nào có điều kiện, thường xuyên nấu đồ có dầu mỡ thì bồ hóng vừa đen vừa bóng. Bề mặt còn có cả mỡ nhầy nhầy. Chất đen sánh cạo ra từ giàn bồ hóng rất thích hợp để chấm với cùi chuối rồi sơn đen bảng gỗ.

Chờn vờn bếp lửa ( Tranh: ST )

Dưới giàn bồ hóng treo đủ thứ. Vỉm mỡ gác trên một cái gióng nhỏ treo 1 bên giàn để tiện cho việc nấu nướng. Một có giỏ bên trong đựng hạt giống, vài thứ lá cây, vỏ cây, vỏ măng cụt hong khô phòng khi đau bụng. Mấy trái bầu, trái mướp già cong bố để giống cho mùa sau. Cạnh cái bếp lửa còn có hũ muối to. Muối để cạnh bếp cho nhanh rút hết nước. Lâu ngày phần muối bên dưới đông cứng lại thành từng mảng lớn, muốn dùng phải gõ ra rồi tán nhỏ.

Giàn củi là nơi chứa đựng cả niềm ao ước, thèm thuồng của  tuổi thơ khốn khó. Những thanh đường nâu được mẹ bao gói kĩ càng trong lớp lá chuối khô, lại được bọc cẩn thận thêm một lớp mo cau bên ngoài. Tất cả sẽ được bỏ gọn gàng vào ăng- gô bằng nhôm của Liên Xô rồi treo lên giàn củi.

Thức ăn thần thánh ấy chỉ được dùng vào lúc thật cần, khi trong nhà có người ốm. Nồi cháo trắng nghi ngút khói vừa mới được nhắc xuống bếp, hạt gạo vừa vỡ bung tiết ra chất nhừa nhựa trắng sóng sánh. Lúc đó mẹ sẽ cạo một ít đường nâu bỏ vào cháo. Vị ngọt thanh của đường quyện với vị cháo đủ làm cay mắt đến mấy mươi năm sau mỗi lần bần thần nhớ lại.

Con nhớ mùi khói bếp nhà mình. Mùi ngai ngái hợp từ nhiều loại lá khô và củi mục quanh vườn. Mùi tinh dầu thơm của lá sim và dành dành. Những loại lá có dầu thì âm thanh lửa cháy cũng vui tai. Lửa reo, xì những lưỡi lửa máu xanh, liếm ngọt tứng lá sim, ngún khói vào đám dành dành. Khói theo nhau mơ miên bay lên, chui qua mái rạ, vấn vít mãi rồi tan như sương mỏng.

Tiếng dép khua lẹp quẹp rồi bóng mẹ bước ra. Hiền hòa  như khói  ấm bếp nhà, chan chứa như tình thương không bao giờ vơi cạn. Rồi rưng rưng chợt khóc, vỡ òa như mưa xóa sạch làu những ấm ức. Rồi nhẹ bẫng, rồi an yên xanh mát như cây trong vườn, như lá trên cành, ấp ôm chở che qua bao mưa nắng.

 Tôi nhớ mình đã đọc đâu đó mấy câu thơ:

“Bán cho tớ chiếc vé

Đến một nơi thật xa

Nơi không cần mạnh mẽ

Buồn, có thể khóc òa”

Đó chỉ có thể là NHÀ. Có một thứ hạnh phúc mang tên “về nhà”. Nó giống như việc bạn vừa trải qua một hành trình dài, khi mỏi gối chùng chân rồi bạn có thể trở về nhà, ngủ một giấc thật sâu. Ngày mai, mặt trời sẽ vẫn lên trên đầu chái bếp, khói vẫn chờn vờn bay hòa lẫn trong sương, tiếng gà thổn thức bên cây rơm. Và bạn vẫn tựa hồ như chưa lớn bao giờ. Đó chính là hạnh phúc…

N.T.C