“Chín năm làm một Điện Biên

Nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng”

Chiến thắng Điện Biên Phủ - một trong những chiến công chói lọi trong lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam thế kỉ XX. Đó là thắng lợi của cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kì và gian khổ của nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Để góp phần làm nên chiến thắng vĩ đại ấy, bên cạnh yếu tố quân đội và vũ khí thì công tác hậu cần đóng vai trò hết sức quan trọng. Có thể nói, trong chiến dịch Điện Biên Phủ, hậu cần Việt Nam đã làm nên một kỳ tích vượt ngoài dự tính của chỉ huy quân đội viễn chinh Pháp, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo đảm cho quân đội và lực lượng vũ trang kháng chiến toàn thắng. Và một trong những phương tiện chủ lực góp phần vào thành tích của công tác hậu cần chính là những chiếc xe đạp thồ.

70 năm đã trôi qua kể từ ngày quân ta giành chiến thắng giòn dã tại Điện Biên Phủ, song câu chuyện và hình ảnh chiếc xe đạp thồ chở hàng ngàn tấn lương thực, đạn dược cho chiến dịch Điện Biên Phủ vẫn được cả thế giới nhắc đến như một huyền thoại. Bằng những chiếc xe đạp thô sơ, ta đã đánh bại sức mạnh của thực dân xâm lược với hàng vạn vũ khí tối tân để làm nên chiến thắng vang dội “Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Tháng năm trôi qua, nhưng hình ảnh chiếc xe đạp thồ thô sơ ấy vẫn sống mãi với thời gian.

Xây dựng thế trận lòng dân, huy động sức dân, lấy trung tâm hành động là những chiếc xe đạp thồ

Trước khi chiến dịch Điện Biên Phủ diễn ra, thực dân Pháp cho rằng Việt Minh sẽ không thể nào khắc phục được vấn đề tiếp tế hậu cần cho một chiến dịch lớn và xa hậu phương như thế. Theo tính toán của quân địch: “Lực lượng của tướng Giáp sẽ không thể có được tiếp viện vũ khí, đạn dược và lương thực. Phải mang hàng ngàn tấn hàng, xuyên hàng trăm km rừng rậm để tiếp viện cho một lực lượng chiến đấu khoảng 50.000 người là một thử thách không thể vượt qua”. Đó là một nhận định hoàn toàn có cơ sở bởi Điện Biên Phủ cách rất xa hậu phương của chúng ta. Với cung đường vận chuyển từ 400 - 500km, trên địa hình rừng núi bao la hiểm trở, đường vận tải cơ giới hư hỏng và không có đường thủy, thời tiết khí hậu mưa nắng thất thường, phương thức vận chuyển thô sơ. Nếu vận chuyển hoàn toàn bằng sức người gánh bộ từ Thanh Hóa ra đến Việt Bắc rồi Tây Bắc thì cứ 1kg gạo đi đến đích phải có 24kg gạo ăn dọc đường. Nếu vậy phải huy động hơn 600 nghìn tấn gạo và một lực lượng dân công khổng lồ. Đây là một vấn đề khó có thể thực hiện được trên thực tế khiến cho công tác hậu cần trở thành một trong những vấn đề khó khăn nhất khi ta mở chiến dịch Điện Biên Phủ.

Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trung ương Đảng, Chính phủ quân và dân ta đã có những cách làm sáng tạo khắc phục mọi khó khăn như: Động viên nhân dân Tây Bắc ra sức tiết kiệm đóng góp tại chỗ, đẩy mạnh làm đường, sử dụng tối đa số ô tô vận tải hiện có, huy động tối đa các phương tiện vận chuyển thô sơ như xe ngựa, voi, xe thồ... Trong tất cả các phương tiện vận chuyển, xe đạp thồ đã chứng minh được tính ưu việt của mình, là phương tiện vận chuyển vô cùng hiệu quả chỉ sau xe cơ giới.

Xe đạp thồ là một phương tiện linh hoạt nó có thể khắc phục được nhiều nhược điểm của các phương tiện khác. Ưu điểm của loại phương tiện này là nhỏ gọn, cơ động hơn ô tô lại không cần nhiên liệu, dễ sửa chữa và dễ ngụy trang. Nó nên có thể di chuyển trên mọi địa hình đồi núi dù là khó khăn nhất, có thể đi trong mọi điều kiện thời tiết. Sử dụng xe đạp thồ vận chuyển cũng năng suất hơn nhiều so với gánh bộ. Mỗi chiếc xe thồ có sức chở trung bình từ 50kg đến 100kg tương đương với sức mang của 5 người. Khi được gia cố thêm, xe đạp thồ có thể mang từ 200kg đến 300kg gạo và có thể mang được những vật tư cồng kềnh hay chất lỏng. Trên thực tế đã có nhiều dân công với phương tiện xe đạp thồ đã chở được khối lượng hàng hóa vượt mức trung bình hơn rất nhiều, tiêu biểu như ông Bùi Tín (dân công tỉnh Thanh Hóa) vận chuyển lương thực, vũ khí đạt trọng tải từ 80kg đến 213kg (kết thúc chiến dịch, ông vinh dự được thưởng Huy hiệu Bác Hồ và Huân chương Chiến công hạng ba); “Kiện tướng xe thồ” Cao Văn Tỵ (dân công tỉnh Thanh Hóa) với nhiều sáng kiến đã chở được 320kg/chuyến. Đặc biệt là ông Ma Văn Thắng (dân công tỉnh Phú Thọ), chiếc xe đạp thồ do ông gia cố đã lập kỷ lục vận chuyển trong chiến dịch Điện Biên Phủ, có chuyến chở 325 kg hàng, tức gấp 13 lần một người gồng gánh.

Với năng suất vận chuyển cao như vậy, những chiếc xe đạp thồ tưởng chừng thô sơ vô hại lại trở thành “vũ khí đặc biệt” góp phần vào thắng lợi của chiến dịch. Chưa bao giờ công tác hậu cần lại đảm bảo được một khối lượng vật chất lớn đến như thế: 20.125 tấn, trong đó gạo là 14.950 tấn, vũ khí đạn và dầu 3.000 tấn, 268 tấn muối, 577 tấn thịt, 565 tấn thực phẩm và 177 tấn vật chất khác. Lần đầu tiên ta bảo đảm hậu cần cho một lực lượng lớn tham gia chiến dịch (hơn 87.000 người) bao gồm cả bộ đội chủ lực, thanh niên xung phong và dân công phục vụ ch iến dịch.

Hàng dài xe thồ trên đường ra chiến dịch. Ảnh: TTXVN

Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng

Càng những ngày cuối chiến dịch, từng đoàn xe ô tô, đoàn thuyền, đoàn xe ngựa thồ, đặc biệt là hàng vạn chiếc xe đạp thồ từ các vùng tự do, vùng mới giải phóng Tây Bắc cũng như những vùng sau lưng địch đã băng rừng vượt suối hăng hái tham gia phục vụ tiền tuyến. Những tuyến cung cấp của quân và dân ta dài hàng trăm km từ Thanh Hóa, Phú Thọ lên đến Tây Bắc, những đoàn dân công hỏa tuyến vượt núi băng rừng đi qua những quãng đường đèo dốc hiểm trở ngày đêm bị máy bay địch đánh phá ác liệt nhằm kịp thời cung cấp nguồn hàng vô tận cho tiền tuyến lớn.

Trên những cung đường hiểm nguy, suối sâu đèo cao, hơn 21.000 chiếc xe đạp thồ được biên chế thành từng đoàn, mỗi đoàn nhiều trung đội, mỗi trung đội từ 30-4- xe cứ ngày đêm cặm cụi, kiên nhẫn thồ hàng phục vụ cho chiến dịch. Đoàn xe thồ người đẩy, người lái cứ bon nhẹ, lặng thầm đi trong đêm, đi trong sương mù, đi trong mọi điều kiện khí hậu và trải qua mọi cung đường hướng về phía mặt trận. Khi xe nghỉ, người điều khiển xe lại tranh thủ thời gian bảo dưỡng xe: tra dầu, bơm hơi, thay thế những lốp xe bị mòn. Ai cũng yêu quý xe, coi xe thồ như chính một phần quan trọng trên cơ thể mình.

Hưởng ứng lời kêu gọi của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, toàn quân, toàn dân ta đã tập trung sức người, sức của để chi viện cho mặt trận Điện Biên Phủ. Bằng sức mạnh tổng hợp, sự đoàn kết, chung lòng vượt qua khó khăn gian khổ, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non trẻ dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã quyết tâm dốc toàn lực chiến đấu để đi đến thắng lợi cuối cùng. Và thực tế đã chứng minh cho điều đó khi ngày 7/5/1954, sau 55 ngày đêm chiến đấu dũng cảm, mưu trí, sáng tạo, quân và dân ta đã đập tan toàn bộ tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, tiêu diệt và bắt sống 16.200 tên, bắn rơi 62 máy bay, thu 64 ô tô và toàn bộ vũ khí, đạn dược, quân trang, quân dụng của địch. Chiến thắng Điện Biên Phủ trở thành bản anh hùng ca bất diệt trong thời đại Hồ Chí Minh.

Người Pháp không thể ngờ rằng họ bị đánh bại trong trận đụng đầu lịch sử bởi chính những chiếc xe đạp mà họ sản xuất ra và mang sang Việt Nam. Không phải người Pháp không phát hiện ra những chiếc xe đạp thồ là nguồn vận chuyển chính cho Điện Biên Phủ mà những nỗ lực để ngăn chặn nó chưa bao giờ thực hiện được. Ký giả Jules Joy trong cuốn “Trận Điện Biên Phủ” đã viết: “Đã có hàng trăm tấn bom được ném xuống các tuyến giao thông và những con đường tiếp vận của Quân đội Nhân dân Việt Nam nhưng chẳng bao giờ cắt đứt nổi những con đường ấy… Điều khiến Tướng Nava bị thua chính là những chiếc xe đạp thồ với những kiện hàng từ 200 đến 320kg được điều khiển bởi những con người ăn không thật no và ngủ thì nằm ngay trên những mảnh nilong trải trên đất”.

Đội quân xe đạp thồ xuất hiện ở Điện Biên Phủ là một điều kỳ diệu chưa từng có trong lịch sử chiến tranh, không chỉ ở Việt Nam mà cả lịch sử chiến tranh thế giới. Những chiếc xe đạp thồ tuy giản dị nhưng lại là minh chứng sống động cho tinh thần và ý chí quyết tâm không có gì lay chuyển được của một dân tộc trên con đường giành lại độc lập tự do

Đóng góp của quân và dân Hà Tĩnh trong chiến dịch Điện Biên

Những ngày đầu xuân 1954, trên khắp mọi nẻo đường quê hương Hà Tĩnh, đâu đâu cũng thấy băng cờ khẩu hiệu. Tất cả mọi tầng lớp nhân dân từ già, trẻ, gái trai đều hướng về Điện Biên Phủ. Những người ra mặt trận chiến đấu, phục vụ chiến đấu hứa hẹn lập công. Những người ở lại vừa động viên người ra đi, vừa ra sức thi đua sản xuất để cung cấp thật nhiều cho tiền tuyến. Chỉ sau một thời gian ngắn, nhân dân Hà Tĩnh đã đóng góp trên 1.000 tấn thóc, 200 kg thuốc lào, 2.500 chiếc khăn tay, 1.200 mũ lá và nhiều đồ dùng phục vụ cho sinh hoạt của chiến sĩ ngoài mặt trận. Hàng ngàn lá thư từ hậu phương Hà Tĩnh gửi đến tận tay các chiến sĩ Điện Biên Phủ là những động lực tinh thần vô cùng quý giá góp phần cổ vũ, động viên và làm tăng thêm nghị lực, tinh thần cho các đơn vị chiến đấu ngoài mặt trận.

Cuộc kháng chiến chống Pháp của dân tộc cuối cùng đã giành thắng lợi vẻ vang với thành công của chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ. Và, góp vào trang sử vẻ vang của dân tộc, những người con ưu tú của quê hương Hà Tĩnh đã dũng cảm chiến đấu quên mình và anh dũng hy sinh vì thắng lợi cuối cùng, tiêu biểu như anh hùng, liệt sĩ Phan Đình Giót lấy thân mình lấp lỗ châu mai cho đồng đội tiến lên hay tấm gương hy sinh đầy anh dũng của Liệt sĩ Nguyễn Đô Lương, Nguyễn Xuân Lực và nhiều liệt sĩ khác…. Những đơn vị tiêu biểu như Tiểu đoàn 290, Đại đội 55 bộ đội địa phương, Đại đội dân công huyện Nghi Xuân, Cẩm Xuyên, dân quân du kích xã Cẩm Nhượng hay lực lượng dân công và TNXP Hà Tĩnh đều ra sức hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Những ngày tháng 5 lịch sử, cùng với cả nước, người dân Hà Tĩnh đang tự hào ôn lại truyền thống yêu nước, tinh thần chiến đấu dũng cảm, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống Pháp, đặc biệt là trong chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ lừng lẫy 5 châu, chấn động địa cầu. Phát huy truyền thống vẻ vang đó, Đảng bộ và nhân dân Hà Tĩnh đang từng ngày nỗ lực, ra sức học tập và lao động để xây dựng quê hương Hà Tĩnh ngày một phát triển đẹp giàu.

               Nguyễn Hằng