Nhân kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ Việt Nam - Lào (1962 – 2012), kỷ niệm 35 năm ngày Ký Hiệp ước hữu nghị và Hợp tác (1977 – 2012), và hưởng ứng năm Đoàn kết hữu nghị Việt – Lào 2012, chúng tôi xin trân trọng giới thiêu bài viết" Vào hang sâu bắt cọp dữ" của nhà báo Khắc Hiển.
“ Khi giao nhiệm vụ cho chúng tôi, Chỉ huy trưởng mặt trận Đỗ Kế Thoa dăn đi dặn lại: Việc này phải tuyệt đối bí mật. Trước, trong và sau khi nhiệm vụ đã hoàn thành cũng không được nói cho ai biết! Nay hơn 40 năm trôi qua; lịch sử đã lật sang những trang mới. Câu chuyện kỳ bí đường mòn Hồ Chí Minh trên biển cũng đã được giải mã, công khai. Vì thế mà tôi và Thượng tá Phạm Tùng Mậu là những người trong cuộc, mới quyết định tiết lộ thông tin này cho nhà báo ”.
Ngồi bên nhau trong ngôi biệt thự khang trang của vợ chồng cô con gái đầu lòng ở Đại lộ Xô viết Nghệ Tĩnh (TP Hà Tĩnh), Nhà báo- thiếu tá CCB Trương Quang Hường mắt lấp lánh niềm vui. Không vui sao được. Bởi đã gần 40 năm rồi mới có cuộc hội ngộ khá bất ngờ giữa những người đồng đội một thời trận mạc, may ít rủi nhiều. Đó là cựu Chỉ huy trưởng BCHQS Hà Tĩnh, Đại tá Nguyễn Xuân Hệ ở huyện Cẩm Xuyên ra; cựu Thượng tá Trưởng ban Lịch sử BCHQS Hà Tĩnh Phạm Tùng Mậu từ Vinh nhảy xe vào, và cựu Thiếu tá – nguyên PV chiến trường mặt trận 872 Trương Quang Hường mãi tít ở Kỳ Anh tới. Họ ngồi bên nhau, tóc đã hoa râm, đều ở lứa tuổi trên “ thất thập”, ôn lại những năm tháng hào hùng, gian lao mà anh dũng trên đất nước Triệu Voi. Ngoài trời mịt mùng mưa giăng. Nước đổ ào ào, xối xả trước hàng hiên, nhưng hầu như không ai quan tâm. Họ đang thả hồn mình ngược thời gian về xứ hoa Chăm Pa của gần 40 năm về trước.
Ấy là vào khoảng 23h đêm mồng 3, tháng 12 năm 1972. Tôi đang ngủ lơ mơ thì bị đồng chí Minh, công vụ của Chỉ huy trưởng mặt trận Trung Lào, Trung tá Đỗ Kế Thoa, dựng dậy – Trương Quang Hường bắt đầu câu chuyện.
Tôi vớ vội quần áo, nai nịt gọn gàng, súng ngắn dắt lưng, rời hang Cắm Cớt, bước dò dẫm trong ánh sáng lờ mờ của chiếc đèn pin được che gần kín, lên sở chỉ huy để nhận nhiệm vụ. Khuya như vậy mà Thủ trưởng Thoa vẫn thao thức bên tấm bản đồ mặt trận, điếu thuốc lá không rời môi.
Tình hình chiến trường Lào những ngày này rất phức tạp. Đang kỳ mùa khô, bọn phỉ Vàng Pao quấy phá mạnh. Ỷ vào lực lượng hùng hậu của 19 tiểu đoàn hổn hợp, gồm 12 ngàn quân Lào, 500 lính Thái Lan với sự hỗ trợ của hàng trăm máy bay Mỹ, dưới cái gậy chỉ huy của CIA chúng ta ra sức lấn chiếm vùng giải phóng hai tỉnh Xiêng Khoảng và Bôly khăm Xay. Nguy hiểm hơn, chúng dùng chiến tranh tâm lý, kích động, dụ dỗ, lôi kéo được một số cán bộ chủ chốt của tỉnh Bôly khăm Xay như Khăm Xổm – Bí thư Tỉnh ủy, Bua Xon Tỉnh đội phó, Khăm còn phó Tỉnh Trưởng Công an và một số bộ đội địa phương của bạn chạy sang phía chúng. Đích thân Vàng Pao phong chức và bổ nhiệm cho Khăm Xổm làm chỉ huy, Bua Xon, Khăm Còn làm phó tướng, lấy bản Noọng Len làm đại bản doanh đóng quân. Bọn chúng tuyên truyền lừa phỉnh dân bản Noọng Len và các bản quanh vùng Mường Mày, chia rẽ tình cảm hai nước Việt - Lào, nói xấu bộ đội Việt Nam, lôi kéo, trang bị vũ khí cho thanh niên về đây làm phỉ phục vụ cho ý đồ đen tối của chúng.
Trước tình hình đó, Bộ Tư lệnh Quân khu 4 quyết định thành lập Bộ chỉ huy mặt trận 872(ra đời vào tháng 8/1972) đóng tại Căm Cớt (Bô ly khăm xay) và cử Trung tá Đỗ Kế Thoa, quê ở Thanh Hóa làm chỉ huy trưởng. Đơn vị có nhiệm vụ làm tốt công tác vận động quần chúng, tuyền truyền giác ngộ những người lầm đường trở về với cách mạng, ủng hộ bộ đội Pa Thét Lào và quân tình nguyện Việt Nam tiêu diệt bọn phỉ Vàng Pao, mở rộng và giữ vững vùng giải phóng. Sau khi trinh sát, nắm chắc tình hình về phía địch, Bộ chỉ huy mặt trận 872 quyết định tấn công vào chính hang ổ của bọn Khăm Xổm.
Đúng giờ G đêm 29/11/1972 quân ta nổ súng. Đến 15h ngày hôm sau thì căn cứ Noọng Bạt hoàn toàn lọt vào tay ta. Dân được giải phóng , chính quyền được cũng cố lại. Bon tàn quân cùng Bua Xon, Khăm Còn kéo nhau chạy về Mường Mày để củng cố lại và chờ tiếp viện từ phía Vàng Pao. Một kế hoạch khá táo bạo được hình thành từ chỉ huy trưởng Đỗ Kế Thoa. Và Trương Quang Hường cùng hai đồng chí rất tin cậy được chỉ huy để mắt tới.
Sau khi hỏi han sức khỏe Hường cùng gia đình, Trung tá Đỗ Kế Thoa vào thẳng vấn đề .Ông cho biết: Theo nguồn tin tình báo của phía bạn Lào, đêm 04/12 tới, bon Bua Xon – Khăm Còn và số tàn quân còn lại ở bản Noọng Bạt sẽ kéo nhau về tập trung ở bản Mường Mày – quê hương của Bua Xỏn. Đồng chí giao nhiệm vụ cho tôi, anh Nguyễn Chuyến, chuyên gia quân sự giúp bạn và anh Thái tìm mọi cách lọt vào hang ổ địch, vận động bằng được hai tên Bua Xon và Khăm Còn quay về với chính nghĩa, với quân đội cách mạng Lào. Đồng chí phân tích: làm được điều này rất có lợi . Một khí hai kẻ cầm đầu đã đầu hàng thì như rắn mất đầu, bọn còn lại không cần đánh cũng sẽ tan rã. Nói đến đây, thủ trưởng Thoa nắm lấy tay tôi, ân cần động viên:Đồng chí là phóng viên, chụp ảnh tốt, thao tác nhanh, hãy phát huy nghề nghiệp trong chuyến đi đặc biệt này để thuyết phục, lôi kéo họ trở về với chính nghĩa. Trước khi chia tay Chỉ huy trưởng nhắc nhở: Chuyến là một chuyên gia giỏi, nói được nhiều thứ tiếng các bộ tộc Lào, hiểu biết sâu về phong tục, tập quán của bạn, có kinh nghiệm qua nhiều năm làm cố vấn cho tỉnh đội Bôly khăm xay. Lại là “Siều”( anh em kết nghĩa của Bua xon) nên Chuyến có lợi thế khi vào gặp hắn. Anh em nhớ kết hợp chặt chẽ, dựa vào nhau để hoàn thành nhiệm vụ. Đặc biệt, phải tuyệt đối giữ bí mật trước trong và cả sau khi xong nhiệm vụ không được tiết lộ cho bất kỳ ai biết!
Chúng tôi chuẩn bị cho chuyến đi rất chu đáo, tỷ mỷ. Riêng tôi, theo lời dặn của thủ trưởng Thoa, sửa soạn máy ảnh, phim, giấy, thuốc rửa ảnh đầy đủ dể chụp và in tráng tại chỗ. Cả ba anh em đều tay không, tất cả vũ khí và dao găm phải để lại hậu cứ, để tránh nghi ngờ cho đối phương khi gặp. Tuy vậy, chúng tôi biết Bộ chỉ huy đã có kế hoạch tác chiến bảo vệ vùng ngoài đề phòng bất trắc rất chu đáo. Đại đội trưởng Đại đội I Nguyễn Xuân Hệ đã giao nhiệm vụ cho Chính trị viên Phó Phạm Tùng Mậu và B trưởng Trưng trực tiếp chỉ huy 3 tiểu đội trang bị vũ khí mạnh, cơ động nhanh, bố trí bảo vệ bên ngoài, sẵn sàng chi viện ứng cứu khi có tình huống xấu.
Như một sự trùng hợp, cả anh Hệ và anh Mậu đều chợt nhớ lại, nói xen vào: “ Lúc đó, bọn tôi rất lo cho sự an toàn của cả ba người. Giữa sào huyệt của địch mà trong tay không có một tấc sắt. Chúng tôi nhận định với nhau: bọn phỉ rất xảo quyệt. Chúng ta khó lường hết âm mưu của nó. Phải chuẩn bị cả hai tình huống: nếu cả ba bị bắt, phải giải thoát khỏi tay kẻ địch. Khi gặp sự cố xấu nhất, phải dùng lực lượng thật mạnh và tinh nhuệ đột nhập vào, đưa bằng được xác từng người về căn cứ. Kiên quyết không để anh em nằm lại trong tay chúng”.
Trương Quang Hường cười, kể tiếp. Đúng như ai đó từng nói: “Chết sợ những người dũng cảm!”. Thời ấy có lẽ còn quá trẻ. Bon tôi coi cái chết nhẹ nhàng như không. Nhận nhiệm vụ nguy hiểm như vậy nhưng chẳng ai so đo, tính toán. Đúng 4h sáng ngày 4/12/1972, ba chúng tôi gặp nhau tại địa điểm quy định rồi nhằm thẳng hướng thù xốc tới. Đường đi vô cùng vất vả, nguy hiểm. Bọn tôi phải vượt qua nhiều khe suối chảy xiết, nhiều dốc đá dựng chênh vênh; phải luồn tránh không để bọn phỉ phát hiện. Đúng như thủ trưởng Thoa nói, đến Mường Mày chỉ hơn 1 ngày đường, nhưng cả ba anh em phải vừa đi vừa chạy bở hơi tai mà mãi đến tối mịt mới đến được tới nơi.