Hành hương về địa chỉ đỏ

Cuộc “hẹn hò” lịch sử 50 năm chiến thắng Ngã ba Đồng Lộc đang xích lại gần.

Dường như nhắc đến cái tên Ngã ba Đồng Lộc, ai cũng bồi hồi xúc động và tự hào. Bao nhiêu chàng trai, cô gái phơi phới tuổi xuân đã ngã xuống mảnh đất này để hoá thành những con người bất tử. Những đồng đội của họ trở về sau chiến tranh bây giờ đã bước vào “tuổi cổ lai hi”, nhưng mỗi lần nhắc tới “địa chỉ đỏ” này mắt ai cũng nhoà lệ. Nữ anh hùng La Thị Tám, người con gái đứng trên đài quan sát đỉnh núi Mòi “đếm từng loạt bom rơi” tâm sự: “Chúng tôi chỉ có mục tiêu lớn nhất lúc đó, hãy bằng mọi giá đảm bảo cho mạch máu giao thông được thông suốt. Bởi chỉ cần mươi phút tắc nghẽn, xe có thể bị cháy vì bom đạn Mỹ ném, quân lương và hàng hoá sẽ bị thiêu trụi, nên lúc đó chẳng ai sợ cả, dẫu có chết cũng thấy thanh thản vô cùng”.

Tôi đứng trên tháp chuông Đồng Lộc cao vợi, từ đây nhìn bốn phía Đồng Lộc mênh mông xanh. Màu xanh rất riêng của bầu trời Can Lộc, màu xanh rất riêng của đồi thông Đồng Lộc. Dưới chân những đồi thông xanh ấy là làng nối làng, ruộng nối ruộng nhân tiếp. Một tiếng chuông ngân từ ngã ba này đã trở thành tiếng chuông thiêng, cầu nguyện cho mười cô gái thanh niên xung phong - mười vầng trăng trinh nữ, cùng với hàng trăm chiến sĩ và thanh niên xung phong, đã ngã xuống Ngã ba Đồng Lộc toại nguyện ngàn thu.

Về với Đồng Lộc, tất cả cùng ngước lên Tượng đài chiến thắng để soi lại mình, soi lại những nụ cười tươi rói và ấm áp nghĩa tình đồng đội, soi lại một thời áo khét mùi đạn bom, đầu tóc sém vì nắng lửa. Dường như, tri ân quá khứ, tri ân những người đã hi sinh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và thống nhất Tổ quốc đã thành ý thức tự nguyện trong mỗi người dân Việt Nam trong nước và cả kiều bào nước ngoài. Chính vì thế, khách đến Khu di tích lịch sử TNXP Ngã ba Đồng Lộc như mạch suối tìm về nguồn cội. Hoa trên mộ chí càng dày, nhân dân càng hiểu thêm giá trị ngã ba nhuộm máu này, để làm nên tự do độc lập, cho muôn đời cuộc sống nở hoa. Năm mươi năm đi qua, đến Khu lưu niệm và phòng trưng bày truyền thống, ta lật lại từng trang, xem lại từng trang báo cũ vẫn sáng ngời ánh sáng chủ nghĩa anh hùng cách mạng của quân và dân ta.

Quên sao được Ngã ba Đồng Lộc, một “điểm nút” giao thông quan trọng bậc nhất mà có địch tìm mọi cách bao vây và chốt chặn. Để hòng làm tắc nghẽn huyết mạch này, không lực Hoa Kỳ đã dùng đủ mọi thứ bom, huy động hàng loạt máy bay tối tân nhất, hòng biến Ngã ba Đồng Lộc thành “túi bom” khổng lồ nhất hành tinh. Người cựu chiến binh Lê Chí Kiên, đưa bàn tay khô ráp bắt tay tôi, bàn tay ông còn hừng hực sức nóng chiến sự năm nào, như truyền cho tôi thêm nhịp đập trái tim dũng cảm. Ông kể lại với tôi rằng: “Lúc mình tới Ngã ba Đồng Lộc là cậu lính pháo mới 21 tuổi, bây giờ đã ngoài tuổi bảy mươi. Nhưng không bao giờ quên được sự ác liệt, với niềm tin chiến thắng mãnh liệt tại “toạ độ lửa” này. Chú cứ tính thử xem bình quân mỗi tháng chúng đến thả bom 28 ngày. Có ngày phản lực Mỹ nhào tới 103 lần và thả 800 quả bom, thì đá cũng bị xay thành bột, chứ chưa nói ngô, lúa trên đồng. Chỉ tính riêng tháng 5 năm 1968, chúng đã thả xuống Đồng Lộc gần 5 vạn quả bom. Thế nhưng dân Đồng Lộc vẫn bám trụ, sát cánh hợp đồng chiến đấu cùng với lực lượng thanh niên xung phong, bộ đội pháo cao xạ Trung đoàn 210, với tinh thần “xe chưa qua nhà chưa tiếc”. Tôi thấy nước mắt ông giàn dụa, khi nghĩ về vinh quang quá khứ, khi nghĩ về đồng đội mình. Với 148 ngày đêm, các khẩu pháo cùng vươn nòng lên trời cao “giăng lưới lửa vây lũ giặc trời”. Mỗi lần máy bay bốc cháy là mỗi lần tiếng reo hò dậy đất. Nhưng chiến thắng nào của chiến tranh mà chẳng phải đánh đổi bằng sự hi sinh mất mát, 122 đồng chí, đồng đội cũ của cựu chiến binh Lê Chí Kiên đã vĩnh viễn nằm lại nơi này, để lịch sử dân tộc tạc hình bóng anh vào bức tượng vàng thế kỷ.

Xã Đồng Lộc và các xã phụ cận Trung Lộc, Mỹ Lộc, Thượng Lộc đâu đâu cũng dày đặc những hố bom của giặc Mỹ. Riêng xã Đồng Lộc đã chịu đựng nhiều đau thương mất mát với 403 người chết, 192 người bị thương và hàng trăm ngôi nhà cháy thành than. Đáng thương nhất, trong một buổi chiều tháng 2 năm 1968, tại trường cấp 1 xã Đồng Lộc, bom Mỹ đã sát hại 12 em học sinh lớp ba khi các em đang ngồi nghe cô giáo giảng bài.

Khi chủ nghĩa anh hùng cách mạng thấm sâu vào lòng người, thấm sâu vào lòng đất, thì nhân dân đã trở thành luỹ thép vững chắc cho mọi lực lượng cùng tiến bước. Hàng ngàn người dân đã băng mình đến những nơi nóng bỏng nhất, sáng tạo huy động mọi vật dụng để làm thông đường cho xe qua.

Trung đoàn pháo binh 210 chiến đấu tại Đồng Lộc - Ảnh: Tư liệu

Khi xe gặp sự cố băng mình vào lửa giải toả lương thực, vũ khí, hàng tiếp vận đến địa điểm an toàn, nhiều gia đình đã tự nguyện đưa thương binh về chăm sóc. Nhiều gia đình đã nhường nhà, nhường vườn làm kho, mở đường tránh, làm trạm cứu thương. Chính ngã ba anh hùng này đã thắp sáng ngọn lửa lương tri thời đại từ những hành động đẹp như thế.

Đồng Lộc xanh lên từ đất lửa  

Năm mươi năm đi qua, hôm nay về thăm lại xã Đồng Lộc, chắc những người đã từng đội mưa bom, bão đạn thời ấy, sẽ không khỏi ngạc nhiên trước sức sống diệu kỳ đang bừng lên. Những ngọn đồi cằn trơ sỏi đá, chi chit hố bom bây giờ đã lợp kín những mùa hoa trái. Ông Võ Đức Phương, nguyên Bí thư Đảng ủy xã tâm sự: “Chúng tôi là những người cán bộ lớp hậu sinh. Nhưng cũng hiểu được rằng sau chiến tranh, xã Đồng Lộc phải đương đầu với nhiều thử thách cam go. Những tàn dư chiến tranh để lại cho quê hương Đồng Lộc thật nặng nề. Chính lúc này, nhân dân nêu cao tinh thần tự lực cánh sinh, với phương châm “hãy tự cứu lấy mình”. Mảnh đất trong làm không được “thiên thời địa lợi nhân hoà” thì tất cả mọi người đều biết đồng cam cộng khổ để mảnh đất này phải “thơm lúa thơm hoa”. Xã Đồng Lộc với diện tích hơn 1875ha, nhưng để chinh phục đất đai, biến những vùng đất hoang trở thành vùng đất tạo ra các sản phẩm có giá trị kinh tế cao là cả một cuộc cách mạng lớn của toàn xã hội, trong đó phải nói đến cách mạng về thuỷ lợi, cách mạng về giao thông nông thôn, cách mạng về giống mới. Những cái mới đến cùng một lúc đối với người dân Đồng Lộc trong hoàn cảnh ấy thật muôn vàn khó khăn, nhưng Đồng Lộc quyết không để tụt hậu trước sự đi lên của thời đại.

Chủ tịch UBND xã Phan Hưng cho biết từ năm 1976 - 1979, xã Đồng Lộc mở đầu mũi “đột phá” quy hoạch lại đất đai, thôn xóm, cải tạo đồng ruộng. Việc “phẩu thuật” và “chỉnh hình” cho đất phải kiên nhẫn tới ba năm ròng mới lành lặn vết thương. Thực hiện cơ chế khoán ruộng, giao đất cho nông dân, nhiều gia đình phấn khởi, phát huy nguồn lực sáng tạo, để xóa hẳn cơ chế cũ bao năm kìm hãm. Khi người dân được làm chủ thì cuộc tiến công vào mặt trận “xóa đói giảm nghèo” do địa phương phát động càng được nhân dân hào hứng làm theo. Để giúp cho nông dân Đồng Lộc và các xã phụ cận có đủ nước tưới cho lúa, huyện Can Lộc đã tập trung chỉ đạo xây dựng công trình thuỷ lợi Cửa Thờ - Trại Tiểu, với trữ lượng 19 triệu m³ nước đủ nước tưới cho 190ha diện tích lúa. Năm 1997, xã Đồng Lộc là một trong những địa phương đầu tiên của huyện Can Lộc từ sản xuất 2 vụ lúa chuyển sang 3 vụ lúa... Đồng Lộc lặng thầm và bền bỉ trong làm kinh tế, mỗi một thập kỷ đi qua địa phương đều có một bài học kinh nghiệm quý báu để nhìn lại những mặt mạnh, mặt yếu và hoạch định mục tiêu cụ thể cho chặng đường mới. 50 năm đi qua, với luồng gió mới của thời đại mới, xã Đồng Lộc càng sáng lên gam màu bức tranh quê. Cái điều dân phấn khởi nhất là “chìa khoá” xóa đói giảm nghèo Đảng giao cho dân “mở” đã thành công. Hiện nay tổng sản lượng lương thực đã lên tới hơn 3145 tấn, bình quân đầu người 590kg/người/năm, thu nhập gần 23 triệu/người/năm. Đi khắp 9 thôn, từ Tân Hương đến Kiến Thành, đâu đâu cũng thấy đường bê tông hoá. Dân râm ran bàn chuyện sản xuất chăn nuôi, chuyện xây dựng nông thôn mới. Chuyện đấu thầu đất mở trang trại, chuyện khoanh vùng nuôi dê, chuyện cải tạo đất làm vườn mẫu. Đâu chỉ có chuyện làm kinh tế, Đồng Lộc đang lấy kinh tế làm “điểm tựa” để tất cả văn hoá, giáo dục, y tế và mọi hoạt động cùng vận hành, cùng phát triển. Không vui sao được khi chúng tôi tới thăm, trường tiểu học và Trường Trung học cơ sở Đồng Lộc, thấy trường nào cũng đạt chuẩn, đơn vị nào cũng đạt danh hiệu tập thể lao động tiên tiến. Hiệu trưởng của hai trường đều cho biết: “ Suốt mười năm qua, chưa có một trẻ em hư, chưa có một trẻ em lười biếng bỏ học. Chính là nhờ chúng tôi biết phối hợp chặt chẽ với nhà trường, gia đình địa phương để các em trở thành con ngoan trò giỏi. Tôi tự hào mình được dạy học trên đất Đồng Lộc hôm nay”.

Có thể khẳng định rằng Đồng Lộc đã nuôi dưỡng niềm tin và nghị lực cho thế hệ hôm nay, bằng sự hi sinh vô giá của những người đi trước.

                                                                         4 - 2018