Nước Pháp đến trong lòng tôi từ 33 năm trước, khi một người phụ nữ đến từ bên kia Đại Tây Dương, từ một hòn đảo nhỏ cách đất nước Việt Nam của tôi nửa vòng trái đất, nhận đỡ đầu hai học sinh Hà Tĩnh. Trước lúc đó tôi chỉ biết nước Pháp qua giờ học địa lý và lịch sử. Chúng tôi học và đọc rất nhiều về cuộc xâm lược của Pháp ở ba nước Đông Dương, chính sách thuộc địa, các phong trào cách mạng chống Pháp như Cần vương, Xô viết Nghệ Tĩnh trên quê hương tôi, các cuộc khởi nghĩa trên ba miền, các cuộc đàn áp của thực dân Pháp, những anh hùng chống Pháp, việc ra đi tìm đường cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cách mạng Tháng 8 năm 1945 và chiến thắng Điện Biên Phủ. 

Những năm đầu thập kỉ 90 của thế kỉ trước, tôi được tiếp xúc với nhiều người Pháp, mẹ đỡ đầu, hội Huynh đệ Việt Nam tại Pháp, Hội Côtes d’Armor Vietnam. Từ những tiếp xúc này, thế giới của tôi không còn bó hẹp sau những lũy tre, ruộng lúa của vùng quê Thạch Đài hay trong những con phố nhỏ của thị xã Hà Tình thời ấy. Tôi học tiếng Pháp, đọc tiểu thuyết của Victo Hugo, Balzac, Dumas, Camus, Duras, ngưỡng mộ Louis de Funès, Alain Delon, Catherine Deneuve và bộ phim Đông Dương. Các kì nghỉ hè những năm 1993-1994, tôi theo học lớp tiếng Pháp ở Thư viện tỉnh do Hội Côtes d'Armor Việt Nam tổ chức, do các thầy Phan Tử Bạt, thầy Lê Trần Sửu, cô Lê Thị Sâm với tình nguyện viên người Pháp dạy. Rồi tôi ra Hà Nội học đại học, chọn chuyên ngành văn học phương Tây. Những bài giảng từ những người thầy say mê văn học Pháp như thầy Phùng Văn Tửu, cô Đặng Anh Đào càng làm cho tôi bị cuốn hút hơn. Lúc diễn ra giải bóng đá thế giới năm 1998, tôi còn đang ở Hà Nội, đang viết luận văn thạc sĩ về văn học Pháp. Ngày đó tôi cổ vũ cho chiến thắng của đội tuyển Pháp mặc dù cũng rất yêu mến đội Brasil. Như được sắp xếp bởi số phận, ba năm sau tôi sang Pháp học tiếp, rồi định cư, trở thành công dân Pháp và công chức nhà nước Pháp.

Tháng 11 năm 1997, Hội nghị Thượng đỉnh các nước nói tiếng Pháp lần thứ 7 được tổ chức ở Hà Nội. Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hà Kim Ngọc nhận xét Hội nghị này "là cơ hội chưa từng có cho Việt Nam để giới thiệu về một Việt Nam đổi mới, phát triển và hội nhập, góp phần thúc đẩy hợp tác giữa Việt Nam và các nước trong cộng đồng. Và hơn hết với những người yêu tiếng Pháp hội nghị đã góp phần làm sống động lại những giá trị cao đẹp gắn liền với tiếng Pháp vốn được nhiều thế hệ Việt Nam gìn giữ, yêu mến trải qua thử thách của thời gian". Tổng thống Jacques Chirac là nguyên thủ Pháp đầu tiên thăm chính thức Việt Nam sau khi hai nước bình thường hóa quan hệ. Tôi yêu mến giọng nói trầm, có nhịp điệu chậm rãi nhưng chắc chắn của ông. Là một người được đào tạo bài bản trong môi trường tinh hoa Pháp, tiếng Pháp của Chirac thể hiện sự chính xác, hùng biện và đậm chất văn hóa cổ điển Pháp. Nhiều thế hệ người Pháp cảm thấy tự hào vì có một Tổng thống nói tiếng Pháp đẹp, chuẩn và có chiều sâu.

Sau Jacques Chirac, người nói tiếng Pháp có sức cuốn hút đối với tôi là Loïc-René Vilbert, cựu giám đốc Thư viện thành phố Dinan, người sáng lập Hội Côtes d'Armor Vietnam, một người đặc biệt yêu mến vùng đất xứ Nghệ. Năm 2015, trong một chuyến đi Evran và Dinan, tham gia làm chương trình trung thu, đưa văn hoá Việt Nam gặp gỡ Bretagne, tôi bất ngờ được gặp lại bác Vilbert sau 22 năm. Bác đã từng đến Hà Tĩnh năm 1993. Bác kể trong bài phát biểu: "Tôi rất xúc động vừa nãy gặp một phụ nữ trẻ mặc áo dài màu hồng, tiến lại gần tôi và nói: "Ông đã ở Hà Tĩnh vào năm 1993, lúc tôi bắt đầu học tiếng Pháp". Tôi trả lời cô ấy "Hoàn toàn chính xác. Giáo viên tiếng Pháp của cô tên là Nguyễn Thị Sâm". Cô ấy nói: "Đó là cô giáo của tôi". Bác ký tặng tôi cuốn sách An Tĩnh cổ lục của Le Breton, hiệu trưởng Trường Quốc học Vinh thời thuộc Pháp, cũng là một người đồng hương của bác. "Tặng SH, gặp ở Hà Tĩnh vào năm 1993, vào thời kỳ đổi mới của tiếng Pháp xung quanh cô Nguyễn Thị Sâm. Để nói với cô ấy rằng lịch sử và di sản luôn trong hiện tại”. Trong bài phát biểu hôm đó, bác nói về mối quan hệ Việt - Pháp, đặc biệt giữa hai vùng Nghệ An, Hà Tĩnh với Bretagne, qua các phương diện Kí ức, Văn hóa và Hợp tác.

Tôi lại có dịp gặp lại bác khi đoàn công tác Hà Tĩnh tới thăm thị chính Dinan vào tháng 11 năm 2023. Đoàn Hà Tĩnh do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Báu Hà dẫn đầu, tới Pháp để tham dự Kì họp Đại hội đồng Unesco lần thứ 42, vào thời điểm các sự kiện trong khuôn khổ "những ngày Việt Nam trên đất Pháp" liên tục diễn ra ở nhiều nơi. Cuộc gặp này đánh dấu mối quan hệ mới giữa hai tỉnh ở một thời kì khác, khi Hà Tĩnh không còn là vùng đất nghèo đói, khó khăn và thiếu thốn của những năm đầu tiên sau thời kì mở cửa, đang không ngừng vươn lên, khẳng định vị thế của mình trên tất cả mọi phương diện. Trong chuyến thăm Pháp lần này, đoàn cũng có dịp gặp gỡ Stéphanie Đỗ, nghị sĩ gốc Việt đầu tiên và cũng là nữ nghị sĩ gốc châu Á đầu tiên ở Pháp.

Tổng thống Macron và phu nhân tham quan đền Ngọc Sơn 
ngay sau khi hạ cánh đến Hà Nội. Ảnh Tư liệu

Chuyến thăm cấp cao Nhà nước của Tổng thống Pháp từ ngày 25 đến ngày 27 tháng 5 năm 2025 là dịp quan trọng nhằm củng cố quan hệ hợp tác song phương trong các lĩnh vực then chốt như quốc phòng, an ninh, đổi mới sáng tạo, giáo dục, chuyển đổi năng lượng, y tế và phát triển bền vững, thúc đẩy quan hệ đối tác giữa các cơ quan nhà nước và doanh nghiệp tư nhân của hai quốc gia, đồng thời làm nổi bật giá trị của mối quan hệ dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau và tầm nhìn chung hướng tới tương lai. Trước đó trong chuyến thăm của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm cùng đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đến Pháp vào tháng 10 năm 2024, Tổng thống Marcon phát biểu: "Tôi xin cảm ơn Ngài và, qua Ngài, gửi lời cảm ơn đến nhân dân Việt Nam vì tinh thần không quên quá khứ chung, dũng khí hòa giải ký ức và quyết tâm cùng hướng đến tương lai. Tương lai đó, chúng ta sẽ cùng nhau xây dựng với khát vọng đóng góp vào sự thịnh vượng của cả hai quốc gia, cũng như vào hòa bình và an ninh quốc tế, dựa trên sự gắn kết của cộng đồng người Việt tại Pháp và cộng đồng người Pháp tại Việt Nam". Trong khuôn khổ quan hệ đối tác chiến lược và toàn diện, hai nước đã thống nhất một lộ trình hợp tác mới, dựa trên việc Ủng hộ luật pháp quốc tế, Hợp tác kinh tế và Hợp tác giáo dục, văn hóa và thế hệ trẻ. Chuyến thăm này cũng đã để lại một ấn tượng đẹp, khi văn hóa được sử dụng như một nhịp cầu để tăng cường tình hữu nghị giữa hai quốc gia. Chúng tôi có vinh dự có mặt tại buổi Hòa nhạc mùa thu Pháp - Việt được tổ chức tại Lâu đài Versailles nhằm tôn vinh Tổng Bí thư Tô Lâm. Trong buổi lễ quan trọng này, Việt Nam đã trao tặng một cây đàn đá, nhạc cụ mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam cho Nhà hát Opera Hoàng gia Versailles. Chúng tôi xúc động và tự hào nghe tiếng đàn đá vang lên trong không gian hoành tráng, nơi được coi là biểu tượng và là niềm tự hào của nước Pháp.

Thành tựu phát triển ấn tượng của Việt Nam mở ra nhiều cơ hội mới cho các dự án hợp tác trong các lĩnh vực như hàng không, hạ tầng, y tế, quốc phòng, nông nghiệp, phát triển bền vững và năng lượng. Pháp đứng thứ 16/147 quốc gia và lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với 700 dự án đầu tư còn hiệu lực, và là đối tác thương mại châu Âu lớn thứ 5 của Việt Nam. Mặt khác, sự phát triển năng động của nền kinh tế Việt Nam cũng là động lực để khuyến khích các doanh nghiệp Việt đầu tư vào Pháp. Sáng kiến "Choose France" do Tổng thống Pháp Macron khởi xướng vào năm 2018, sẽ hoan nghênh các dự án do doanh nghiệp Việt Nam đề xuất. Tương lai của quan hệ song phương còn là các chương trình trao đổi học thuật, hợp tác giáo dục, hợp tác về di sản và bảo tàng, giảng dạy tiếng Pháp, cũng như các cuộc gặp gỡ giữa nghệ sĩ, nhà khoa học...

Chúng tôi tự hào khi thấy nước Pháp thể hiện sự trân trọng đối với Việt Nam. Chúng tôi, những người Việt Nam ở nước ngoài, đã góp phần nhỏ cho chiếc cầu nối giữa hai dân tộc, bằng chính sự hiện diện, bằng sự kết nối giữa hai nền văn hóa trong từng câu nói, bữa ăn, hay cách sống hằng ngày. Dù sống ở đâu, nói tiếng gì mỗi ngày, thì trong tim vẫn có một phần Việt Nam – phần đó luôn sống động và tự hào.

                                                                                 N.T.S.H