LÊ VĂN VỴ

Huân “hươu”

 Tên gọi

 - Trong 12 con giáp không có hươu. Cầm tinh con khỉ, nhưng Huân lại được mệnh danh là Huân “hươu”, vui không? Tôi hỏi

- Vui! Vui lắm luôn chú! Huân đáp

- Tại Hương Sơn (quê tôi và Huân) nuôi hươu là nghề truyền thống dễ đến hàng trăm năm. Hiện nay, vài chục ngàn người nuôi hươu, mà không ai có biệt danh gắn với hươu, sao cháu mới chân ướt chân ráo từ Hà Nội về lại có ưu ái đó?

Huân lắc đầu:

Cháu nỏ (không) biết!  Có lẽ bà con ưu ái chăng? 

Nhà thơ Lê Thành Nghị từ Hà Nội về, ghé qua trang trại của Huân thấy lạ lẫm khi Huân vào chuồng đùa giỡn với hươu sao thân thiện như bạn bè.

- Kỳ lạ, hươu là động vật nuôi hoang dã khó thuần dưỡng nhất, sổng chuồng là cắm đầu phi vào rừng, mẫn cảm, tinh nhạy với vật lạ, người lạ, không “tác” thì cũng vũ ba lê quay cuồng trong chuồng. Cháu có thuật gì chăng?

- Không, cháu không có thuật gì cả! Chỉ yêu thương. Sáng, chiều, có khi cả đêm cũng gần gũi, chăm chút hươu sao. Nhìn vào bộ lông, đôi tai, nhất là chân, cháu đọc được sức khỏe của hươu sao, biết được đói no, có khi cả ý nghĩ bên trong nữa! Cái giống hươu mẫn cảm với hơi lạnh, mùi lạ, vì vậy, trở trời hoặc có những biến cố là cháu lại đốt bổi xông hơi!

 - Thế sao?

- Vâng! Cháu mê hươu sao. Mùa đông, con vật khoác tấm áo lông xù xì, nhưng cuối đông, đổ lông, khoác lên mình tấm áo mượt mà. Khi cây cối đâm chồi, nẩy lộc, ấy là lúc hươu khoác lên mình những đốm sao. Hươu sao có tên từ đó!

- Còn tại sao lại gọi hươu “lộc! lộc!” ?

- Đầu xuân, hươu đực đổ đế, nhú lộc nõn như cây. Lộc lớn nhanh mỗi ngày thành nhung. Nhung là lộc trời ban cho người nuôi hươu.

Đang rôm rả, thì Họa sĩ Đặng mang bức tranh vẽ hươu sao tặng Huân. Cả nhà đổ dồn vào bức tranh

- Đẹp quá! Đẹp quá! 

Huân ngắm bức tranh chăm chú, đoạn thăm dò tôi:“Ý chú!?”

- Mỗi người có một góc nhìn. Nghệ thuật phải khai thác cái người ta không thấy! Hươu sao là nghệ sĩ ba lê. Góc nhìn của chú, đặc tả tứ chi. Có thể vẽ  cô gái vũ ba lê, đầu mang một cặp lộc. Hôm sau sinh nhật cháu, chú nhờ họa sĩ vẽ Huân “hươu” mang cặp lộc, hi hi!

Giang (vợ Huân) từ trong nhà đi ra, xua tay:

- Không! Không! Vẽ thế người ta lại bảo anh Huân bị cắm sừng thì giết cháu!

Nhưng thôi, có lẽ sinh mệnh của nhà cháu gắn liền với con hươu chăng? Nên cháu bỏ hết tất cả ở Hà Nội theo anh ấy về đây!

Quyết định cân não

Đang là sinh viên năm thứ 3, Đại học Bách khoa Đà Nẵng, mơ ước của không ít bạn trẻ, nhưng Huân đã quyết định dừng lại con đường học trên giảng đường, học trong sách vở để lăn lộn với trường đời khốc liệt. Năm 2014, Huân khoác ba lô ra Hà Nội, làm đủ nghề mưu sinh. Sau đó, Huân lựa chọn bán hàng online trên nền tảng mạng xã hội. Với sức trẻ năng động, Huân lăn lộn với thương trường, gặt hái được thành công và tạo lập được cuộc sống. Huân có nhà, có cuộc sống ổn định ở Hà Nội.

Giang - cô gái đến từ Bắc Giang; tốt nghiệp Đại học Bách khoa Hà Nội bén duyên với Huân. Từ đó, Giang trở thành “cánh tay phải đắc lực” giúp chồng trên con đường khởi nghiệp. “Tất cả đang rất OK thì bố em mất, khiến cho em bị sốc. Quả thật là em chưa làm gì để phụng dưỡng bố. Em ân hận. Nghĩ đến mẹ ở nhà một mình với đàn hươu 30 con, em quyết định trở về. Quyết định của em được vợ ủng hộ”. Huân kể.

Nghe chuyện, Nhà nghiên cứu Lịch sử - Văn hóa -Tâm linh Nguyễn Thế Phiệt chia sẻ: “Cả hai quyết định ấy đều khó khăn và phải đến từ một bạn trẻ có những  phẩm chất khác biệt”. 

Quyết định vợ chồng Huân trở về quê nối tiếp truyền thống nuôi hươu của  gia đình để có điều kiện phụng dưỡng mẹ ở thời điểm nghề nuôi hươu chưa phải là đảm bảo chắc chắn.       

Nghề nuôi hươu ở Hương Sơn cũng trải qua những bước thăng trầm. Những  năm 2000 (2003, 2004, 2005) “lên voi” mỗi con hươu cái giống ba tháng tuổi có giá từ 52 đến 60 triệu đồng. Vài năm sau, hươu“xuống chó” rớt giá thê thảm. Người dân không mặn mà với nghề nuôi hươu… Những năm gần đây cùng với Chương trình mục tiêu Nông thôn mới, con hươu được xác định là mũi nhọn chăn nuôi, nên nghề chăn nuôi hươu phát triển. Đến năm 2023, tại huyện miền núi Hương Sơn tổng đàn đã đạt số lượng 45.000 con. Đặc biệt, Nghị định 13/2020 đã hướng dẫn quản lý nuôi hươu sao. Từ đây, hươu sao chính thức trở thành động vật nuôi. “Đây là cơ sở pháp lý để phát triển gia trại, trang trại, kinh doanh, chế biến, thương mại các sản phẩm từ hươu sao”. Huân phấn khích trao đổi. 

Huân đẹp trai. Mặt chữ điền. Mắt sáng. Đường mày thanh tú. Nước da trắng hồng càng làm nổi bật bộ ria đen nam tính. Nhưng hấp dẫn của Huân không chỉ hình thức bên ngoài mà khí chất bên trong. Trí tuệ. Bản lĩnh. Dám nghĩ dám làm. Ông Bùi Nhân Sâm - Bí thư Huyện ủy Hương Sơn ghi nhận: “Nguyễn Khắc Huân đã chớp được cơ hội và tạo ra những khác biệt, truyền cảm hứng mạnh mẽ cho nghề nuôi hươu ở Hương Sơn!”.

Những khác biệt làm nên thương hiệu Huân “hươu”

Về Hương Sơn, ai cũng biết Huân hươu đã bỏ ra tiền tỷ để thay đổi hươu đực còi cọc, do hậu quả của đồng huyết, cận huyết. Người yếu bóng vía không dám bỏ ra 250 triệu đồng mua một con đực giống!  

Bản tính hoang dại của hươu còn lưu lại ở quá trình động dục và giao phối. Quá trình phối giống diễn ra nhanh chóng chỉ trong khoảnh khắc. Huân đã kể cho tôi nghe một cách chi tiết quá trình quan sát theo dõi hươu nái và đúc rút được nhiều kinh nghiệm. Với hươu cái, thời kỳ động dục có những biểu hiện khác thường: Lười ăn, đuôi luôn phe phẩy. Bộ phận sinh dục ửng hồng, tiết ra chất nhờn. Khi chất nhờn đục sữa chuyển sang  keo dán là thời kỳ chín muồi rụng trứng.  Hươu là giống tinh nhạy, mẫn cảm với mùi. Thời điểm hươu cái  rụng trứng, phát ra mùi vị đặc biệt, chỉ có hươu đực nhận biết nên cọ sừng vào thành chuồng, có khi “tác” lên bất chợt, yếm mượt, vùng bìu ướt đẫm. Cho nên thả hươu đực cũng là kinh nghiệm đáng tin cậy.

Nghe Huân kể, tôi mới thấy nghề nuôi hươu kỳ công đến thế. “Có những trường hợp, chuồng hẹp, hươu đực nhảy lên phóng như lao, khiến cho hươu cái đâm đầu vào chuồng, trọng thương. Xót xa lắm! Vì vậy cháu đã cải tạo chuồng hươu đủ rộng để an toàn cho thời kỳ phối giống”. Huân kể. 

Tôi đã đến trang trại chăn nuôi hươu sao của Huân và giờ mới hiểu tại sao chuồng trại của Huân lại được thiết kế đa dạng. Có chỗ nuôi nhốt. Có chỗ thả cho hươu dạo chơi. Có chỗ để cho hươu truyền giống an toàn.

Là người địa phương đã dùng sản phẩm từ hươu sao chữa bệnh, bồi dưỡng sức khỏe, tôi biết giá trị ấy chỉ đến từ trải nghiệm của chính mình. Những bài thuốc chữa lỵ, đại tràng, dạ dày, rong kinh, suy nhược cơ thể truyền miệng trong dân gian tôi đã biết. “Nhung hươu nhà máy sản xuất tinh trùng, giúp cường dương, tráng khí, tăng gân cốt” tôi đã nghe. Thậm chí chuyện kể về cụ Lai (Kẻ Mỏ, Sơn Trung) nhờ “thần dược phòng the” nhung hươu mà ở tuổi 83 vẫn sinh được quý tử… 

Giá trị của con hươu cuối cùng là ở nhung hươu phục vụ cho sức khỏe cộng đồng. Huân quyết định đầu tư sản phẩm chăn nuôi này cũng từ triết lý có sức khỏe là có tất cả. 

Khai thác giá trị “thần dược” của nhung hươu, Huân đã nghiên cứu, chế biến sâu, đa dạng dòng sản phẩm như: Rượu nhung hươu; Bột nhung hươu Việt Gold; Nhung hươu tươi ngâm mật ong; Cao hương hươu Việt Gold theo tiêu chuẩn OCOP, HACCP, ISO 22000: 2018 để thương mại hóa sản phẩm ra thị trường.

Để có sản phẩm rượu nhung hươu chất lượng, các nguồn từ gạo được trồng ở cánh đồng Châu Bình Hà, tưới nước sông Ngàn Phố. Men nụ Công ty hợp đồng với Công ty sản xuất men rượu sạch Hà Bắc. Sau khi chưng cất, rượu được khử andehit qua hệ thống máy lọc Nhật Bản, cho vào chum sành chôn dưới đất một năm. Nhung hươu tươi sau khi chiết xuất được pha chế với hàm lượng chuẩn. Một chai rượu nhung hươu 0.75 ml có thành phần từ rượu, nhung hươu và các vị dược liệu bồi bổ sức khỏe, được ghi trên bao bì, đảm bảo chất lượng. Sản phẩm được kiểm nghiệm, được cấp giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm HACCP và xuất ra thị trường. Khách hàng có thể kiểm tra qua thiết bị, máy móc đo nồng độ cũng như qua cảm nhận khác biệt. Đó là điều trước đó chưa từng có.

Hay sản phẩm nhung hươu bột GOLD, quy trình sản xuất của Huân cũng khác biệt. Thời gian thu hoạch nhung từ khi đổ đế đến khi thu hoạch khoảng 60 - 65 ngày. Một số nhà chế biến nhung bằng việc cắt lát nhung tươi cho vào lò vi sóng sấy. Kết quả sau khi sấy chỉ còn xác nhung, còn tinh chất đã mất hết. 

Nhung hươu là dược liệu. Trước đây, nhân dân sấy qua bếp than. Thậm chí, có nơi, sấy nhung bằng cát hay gạo rang nóng. Với cách này, sấy một cặp nhung mất  hàng trăm giờ. Huân hươu đã tiếp tục cách sấy nhung truyền thống, nhưng chỉ khác cha ông là đầu tư thiết bị lò sấy hiện đại để sấy đồng loạt mà vẫn đảm bảo chất lượng...

Nhưng lâu nay, mấy ai biết sử dụng sản phẩm nhung hươu ở góc độ là dược liệu. Đã dược liệu không có công thức dùng chung cho tất cả mọi người. Liều dùng, cách chế biến liên quan đến thể trạng, sức khỏe của từng người.

Có lúc rỗi, hai chú cháu đã đàm đạo xung quanh những bài thuốc Hải Thượng Lãn Ông về nhung hươu. Chúng tôi cũng bàn về cách chế biến nhung hươu để giúp “một người khỏe, hai người vui”. Huân hươu rất tâm đắc, ngẫm ngợi. Nhưng từ ý tưởng đến hiện thực còn là khoảng cách rất xa. Để làm được điều này cần kết hợp với các nhà khoa học, các Công ty dược phẩm có đủ năng lực chế biến. Trước mắt, từ Bột nhung hươu Việt GOLD, Huân chịu khó hướng dẫn khách hàng sử dụng hiệu quả. Đối với trẻ em, người già, suy nhược, thiếu máu, có thể trộn nhung hươu vào cháo, nước cơm, nước ấm (pha mật ong) vừa tiện lợi, dễ làm, hiệu quả…

Ứng dụng công nghệ, mở ra hướng đột phá cho nghề nuôi hươu sao

Mới đây, tôi đã viết về quá trình Huân hươu ứng dụng công nghệ tạo nên đột phá trong nghề chăn nuôi hươu. Thời đại 4.0, Huân đã thành lập các trang Page Facebook Nhung Hươu Việt Group Facebook: Hội chăn nuôi hươu sao Việt Nam; Tik Tok: Nhung Hươu Việt; Website: Nhunghuouviet.com.vn; YouTube: Nhung hươu Việt và Zalo: Nhung hươu Việt với đội ngũ Marketing (10 nhân viên) chuyên nghiệp quản lý và phát triển kênh. Huân đã tập hợp, xử lý, nghiên cứu, lựa chọn những thông tin quan trọng nhất liên quan đến nghề chăn nuôi hươu cũng như thương mại về sản phẩm nhung hươu. Từ đó, Huân biên soạn, xuất bản Tư liệu: “Hươu sao và Kỹ thuật chăn nuôi” một cách ngắn gọn, đầy đủ, dễ hiểu. Cuốn sách vừa ra đời đã phải tái bản. Huân đã cung cấp 5.000 cuốn miễn phí cho những khách hàng tìm hiểu về hươu sao. “Nhờ cuốn sách này mà gia đình chúng tôi tự tin để đầu tư chăn nuôi hươu sao” . Ông Trần Văn Mạnh (chủ nuôi hươu xã Sơn Phú, Hương Sơn, Hà Tĩnh) cho biết. Nội dung cuốn sách, Huân lần lượt đưa lên các trang mạng để bà con thuận lời đọc, nghiên cứu, vận dụng.

Huân cũng đã kết nối với hàng vạn tài khoản zalo khách hàng khắp nơi. Hàng ngày, đội ngũ kỹ thuật giải đáp thắc mắc cho bà con nuôi hươu, nên tránh được những rủi ro.“Công nghệ thông tin đã tạo nên những khác biệt cho nghề chăn nuôi hươu. Từ chỗ nghề nuôi hươu chỉ giới hạn trong huyện, trong tỉnh, bây giờ đã lan tỏa rộng khắp, nhiều người trên mọi miền Tổ quốc biết, tìm hiểu, sử dụng sản phẩm và đầu tư chăn nuôi. Nghị quyết 05 về Chăn nuôi của Huyện ủy đã đi vào cuộc sống và tạo nên khởi sắc”. Ông Nguyễn Bình Thân - Chủ tịch UBND huyện Hương Sơn nhận xét.

Công nghệ thông tin đã giải bài toán đặt ra cho nông dân là tiêu thụ sản phẩm. Giải quyết đầu ra một cách ổn định, bền vững là bí quyết để thúc đẩy nông dân phát triển sản xuất.

Tính đến đầu năm 2023 đã có 200 đại lý hươu giống và 700 cộng tác viên, đại lý phân phối sản phẩm trên toàn quốc số lượng bán ra trên 500.000 sản phẩm.

Hội chăn nuôi hươu sao Việt  đến tháng 10/2013 đã có trên 13.000 thành viên tham gia.

Với mô hình nuôi hươu online, chủ đầu tư không cần mang hươu về nhà mình mà ký hợp đồng với Công ty nuôi hươu tại trang trại. Theo mô hình đó, trang trại gắn camera; đánh số gắn mã vạch trên mỗi cá thể hươu. Trên cơ sở đó, chủ đầu tư có thể giám sát con hươu bất cứ thời gian nào, từ ăn, ở, mang thai, sinh sản (hươu cái), đổ đế, mọc nhung, thu hoạch nhung (hươu đực) cũng như bệnh tật, chữa trị…

Với mô hình này đã lan tỏa khắp nơi, để người đi xa; người trong Nam, ngoài Bắc hay Việt kiều ở nước ngoài cũng có thể nuôi hươu gián tiếp qua mạng.

Điều đặc biệt hàng chục KOL, KOC trên nền tảng Tik tok quảng bá từ khóa #Conhuounhatoi chỉ trong thời gian chưa đầy một tháng đã thu hút 23 triệu lượt xem.

Chưa bao giờ nghề nuôi hươu tại Hương Sơn, Hà Tĩnh có được triển vọng, tầm cao mới như hôm nay! “Ứng dụng công nghệ thông tin vào phát triển chăn nuôi, anh Nguyễn Khắc Huân đã thành công. Từ mô hình chăn nuôi, chế biến sản phẩm, dịch vụ thương mại gợi ý cho bà con nông dân nhiều vấn đề trong sản xuất cũng như bao tiêu sản phẩm; vấn đề đổi mới tư duy trong sản xuất và trên tất cả là lòng đam mê, hết mình vì công việc. Chính vì lẽ đó, nhân ngày Doanh nghiệp, Huyện ủy, HĐN, UBND huyện đã vinh danh Công ty CP, sản xuất thương mại nhung hươu Việt và cá nhân Nguyễn Khắc Huân là tấm gương tiêu biểu cần lan tỏa và nhân rộng”. Ông Bùi Nhân Sâm - Bí thư Huyện ủy Hương Sơn tâm đắc.

Nhưng điều tạo nên tên tuổi Huân hươu chính là những ứng xử văn hóa - nhân văn khác biệt. Cái cách Huân hươu hỗ trợ người mua con giống gặp rủi ro; cách Huân hươu mang hươu giống tặng người nghèo “cho cần không cho cá”; cũng như cách Huân giúp đỡ hoàn cảnh khó khăn ở quê, tài trợ một phần kinh phí tổ chức ngày lễ trong năm, ai cũng cảm thấy vị Doanh nhân này không chỉ có trí tuệ, bản lĩnh, đam mê mà còn có tấm lòng vàng.

Riêng tôi ấn tượng vô cùng khi Huân khoác bộ đồ bảo hộ xanh da trời, chơi với hươu trong trang trại. Ở thời buổi bất an này, không khéo về chơi với động vật, với hươu như Huân lại thảnh thơi, an lành, thú vị.

                                                                                   Hà Tĩnh, 10/11/2023

                                                                                                                    L.V.V