( Về tập thơ” Em hãy cho anh vội” của Đinh Nho Tuấn)

                                                                                                         GS. Phong Lê

     Đinh Nho Tuấn – một trăm phần trăm là một cái tên lạ trong làng thơ, vì anh chưa bao giờ xuất hiện. Tuyển Thơ đầu tiên, gắn với tên Đinh Nho Tuấn ấn hành năm 2018, khi anh đã ở tuổi ngoài 50, với số lớn bài được viết chủ yếu vào năm 2017 và thập niên thứ hai thế kỷ XXI cho thấy có một thế giới nghệ thuật riêng, đối với tôi là rất ấn tượng ở hồn thơ, giọng thơ không giống, không lẫn với bất cứ ai trong đội ngũ thơ hôm nay. Cũng không thấy anh chịu ảnh hưởng của bất cứ ai trong các bậc tiền bối của làng thơ hiện đại.

     Theo tôi biết, Đinh Nho Tuấn có nghề nghiệp ít liên quan gì đến văn chương – nghệ thuật, khi anh từng là Thạc sĩ Luật và Tiến sĩ Kinh tế, được đào tạo ở Liên Xô (cũ) và Liên bang Nga trong ngót 20 năm. Do vậy chuyện làm thơ đối với anh đúng là một nhu cầu của bản thân, không phải để gia nhập làng thơ; cũng không phải là những nhe nhắm, gửi gắm gì cho đời. Chắc chắn thơ đối với anh chỉ là một nhu cầu bức xúc của chính bản thân, nói lên những gì ấp ủ trong mình, không nói ra không được.
     Năm tháng, thời gian, với hành trình chu chuyển của nó có lẽ là một ám ảnh nơi anh, để thành cảm hứng cho rất nhiều bài: Tháng Mười, Mưa đêm tháng Mười, Tháng Chín, Tháng Tám, Mưa tháng Bảy, Tháng Sáu I, Tháng Sáu II, Trăng tháng Năm, Tháng Năm…
     Còn về không gian – chủ yếu là không gian đô thị Sài Gòn, nơi anh cư trú và lập nghiệp đến nay đã trên 15 năm. Còn quê sinh của anh (gồm cả hai bên nội ngoại), đó là Hà Tĩnh, nơi còn để lại nhiều dấu ấn ở một số bài, với những kỷ niệm theo tôi là đằm sâu, như: Dòng Lam - dòng La, Thầy tôi, Chị tôi, Ngôi nhà xưa, Quà quê; và nhất là về người cha, qua hai bài: Cha và “Không việc gì đâu con” (Nỏ can chi mô con ạ!”)…
Con mượn thơ cha làm mái chèo ngược dòng Lam (1)
Qua miền Nghi Xuân hướng về rừng Pù Mát
Nước vỗ mạn thuyền, ngàn câu lục bát
Lấp lóa sao trời, thương kiếp Tố Như

Đục rồi trong, mái chèo đâu khua mạnh
Ngại rong rêu đụng phải xác nàng Kiều
Câu ví dặm trải mình nơi cửa biển 
Ru Tiên Điền giấc ngủ đìu hiu
                                       (Dòng Lam, dòng La)
     Những bài này gợi cho tôi nhiều xúc động, bởi đã là người có quê hương Hà Tĩnh thì hẳn không ai không biết, không hiểu, không yêu Nguyễn Du; và bởi cha của anh, nhà báo - nhà thơ Minh Nho là người anh con dì (con bác) của tôi; người anh thân thiết với trụ sở báo Nghệ Tĩnh và Hà Tĩnh mà anh là Tổng Biên tập trong nhiều năm, từng là địa chỉ đi về của tôi trên hành trình Hà Nội - Hà Tĩnh - Hương Sơn, huyện quê chung của hai anh em.

Hai cha con Đinh Nho Liêm và Đinh Nho Tuấn năm 2004

     Tôi đặc biệt chú ý những bài thơ viết về tình yêu của Đinh Nho Tuấn, và rất ngạc nhiên về tính hiện đại của nó; một tình yêu với cách thể hiện rất riêng, không chịu ảnh hưởng của bất cứ ai, kể từ Xuân Diệu, Huy Cận, Nguyễn Bính… đến rất nhiều tên tuổi hôm nay như Bằng Việt, Vũ Quần Phương, Lưu Quang Vũ… Tập thơ 76 bài, với trên 10 bài thơ tình tôi cho là hay vì những tứ lạ, có tứ nâng lên được thành triết lý, và về độ nồng say của nó, của một tác giả ở tuổi ngoài 50. Đó là những bài Em đánh rơi lời hẹn, Em gặp anh, Tách Em ra khỏi anh, Thu và Em, Bão, Anh viết thơ tình yêu, Trả lại Em tuổi trẻ, Hôn Em dưới cơn mưa, Chẳng có nơi nào có anh mà không có Em, Em hãy cho anh vội, Trả Em về xưa cũ nguyên xi… Đọc những bài này, tôi tìm được nhiều câu trả lời cho thơ tình thời hiện đại; nếu khơi đúng nguồn mạch của nó, nếu trải thấm đúng hình hài của nó, thì chắc chắn sẽ không bao giờ là chuyện nhàm chán, “biết rồi…”
     Thế nhưng, ở đây, tình yêu không chơi vơi ở khoảng không; dẫu có là thế giới của riêng nó, nó vẫn không tách rời với nhân quần, với thời cuộc, với Đất nước, với Nhân dân mà anh là người Dân, trong tư cách công dân, để có Tiếng Việt, Lời ru, Tôi đi tìm vần thơ đất nước, Đất nước 3, Đất nước và Em, Ừ - nếu được, ta cao thêm chút nữa, Đất nước tôi, Mất mùa…
Đất nước ru tôi, bà ngoại ru tôi
Bằng cơm mo, bằng khoai lang ấm nóng
Hầm chữ A khói lam chiều quẩn đọng
Con rắn, con sên chui vào chỗ tôi nằm

Đất nước ru tôi, bom đạn ru tôi
Trường làng xưa ôm câu Kiều mà ngủ
Tiếng chiêng trống, voi trận tràn về
Bóng cờ đào phần phật xanh giấc mơ đồng lúa

Tôi lớn lên rồi đất nước vẫn còn ru
Bao máu xương dựng lên thành câu hát
Giai điệu dòng Lam, dòng La dào dạt
Đùa nghịch trên sông câu ví dặm quăng chài

Đất nước ơi, người mãi mãi ru tôi
Ru ngàn năm mà không ra điều kiện…
      (Lời ru)
Thơ đất nước, thơ cho em là một
Không việc gì điều ấy phải tách đôi
Mỗi câu thơ, bóng cả hai trong đó
Vì tách ra vần thơ sẽ đơn côi.
(Đất nước và Em)
     Trở lên, tôi đang làm cái việc điểm lại thơ Đinh Nho Tuấn trên hai chiều thời gian, không gian của một đời người đang vào tuổi “ngũ thập tri thiên mệnh”, trong lần đầu tiên xuất hiện, với tư cách người làm thơ, hoặc xa hơn - một nhà thơ. Còn nhiều điều để nói chung quanh tập thơ gọi là “đầu tay”, nhưng xem ra người làm ra nó đã vào được những mùa, vụ đáng kể, với câu và chữ ít khi cũ hoặc mòn; với tứ mới và lạ; và với không ít ý tưởng về nghề nghiệp khiến tôi giật mình, chẳng hạn như trong Vót thơ:
Anh ngồi anh vót vần thơ
Vót chưa tròn chữ ai ngờ đứt tay
Tâm tư anh nhắn như vầy
Em qua băng hộ tay này được không!

Em rằng, anh ạ, sao không
Tay anh đã đứt buộc lòng em đau
Dao anh, anh để ở đâu
Hãy cho em mượn gõ đầu câu thơ

Vì chăng cái tứ lẳng lơ
Dao thơ sắc lém nên giờ đứt tay
      Và chưa phải là hết. Đó còn là những ký ức về Matxcơva vào đông, Ngôi nhà gỗ nước Nga, Mùa thu Nga, Mùa thu Matxcơva… gần như chưa hề nhòa mờ những âm hưởng cổ điển lắng sâu và ngân nga của nó đến từ Puskin, Lecmontov, L.Tônxtôi, Raxun Gamzatov, Evtusenko… mà tuổi trẻ của anh từng thấm đẫm.
Viết Lời bạt này tôi muốn chia sẻ một ít niềm vui, trong không ít bất ngờ, với một cây bút thơ… không còn trẻ, vừa là bạn nghề xa gần, vừa là người thân của tôi./.

1 Bài thơ Mai em về Hà Tĩnh của Minh Nho – Cha của tác giả Đinh Nho Tuấn, được nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc trong bài hát cùng tên.

Tây Hồ, 02.4. 2018
                    P.L