04-01-2022 - 08:03

Hình tượng người lính bộ đội Cụ Hồ trên sân khấu…

Tạp chí Hồng Lĩnh số 184 tháng 12 trân trọng giới thiệu bài viết “Hình tượng người lính bộ đội Cụ Hồ trên sân khấu…” của NSND, họa sĩ Lê Huy Quang

       Suốt 50 năm gắn bó với đề tài các lực lượng vũ trang và sân khấu quân đội, qua mỗi tác phẩm của mình, càng ngày tôi càng hiểu hơn về người lính, hiếu hơn về những người cha, người anh thế hệ chống Pháp, những bè bạn của mình cùng thế hệ chống Mỹ, và nhất là những người lính trẻ hôm nay, hiểu hơn về cái sống và cái chết, cái anh hùng, cao thượng và thấp hèn, cả những ước mơ thầm kín, bé nhỏ, giản dị và cuộc đời thường nhật của không biết bao nhiêu người lính giữa một đời sống “hiện đại” ồn ã, xô bồ, náo nhiệt của thời buổi “kinh tế thị trường” hôm nay. Trong suốt hai mươi lăm năm gắn bó với hầu hết các đoàn nghệ thuật quân đội, tôi đã cảm nhận rõ ràng hơn về phẩm chất người lính thông qua những vở diễn mà mình đã cộng tác. Từ Đoàn Kịch nói quân đội với Cuộc đời và năm tháng, Hẹn đến ngày mai, Người đàn bà mộng du, Khát vọng đến Đoàn kịch nói Quân khu I với Điểm tựa không tên, Đoàn Kịch nói Quân khu II với Suối Mơ, Hoa khôi trên núi, Đợi đến mùa xuân. Từ những kịch múa, thơ múa của Đoàn Ca múa Quân đội, Đoàn ca múa Quân khu II, Quân khu V đến hình ảnh những chiến sĩ không quân, hải quân và bộ đội biên phòng trong các tổ khúc và điệu múa của Đoàn ca múa Không quân, Đoàn Ca múa Hải quân và Đoàn Nghệ thuật bộ đội Biên phòng. Tất cả những hình tượng về người  lính đầy ắp cảm xúc là những bài học cho tôi hiểu hơn những gì là mất mát hy sinh của cả dân tộc mình, trong đó là các chiến sĩ có danh và vô danh, cả những người sống và những người chết trong hai cuộc kháng chiến, và nhất là những người lính trẻ trên trận tuyến mới hôm nay. Từ vở diễn Cuộc đời và năm tháng (kịch bản và đạo diễn Tạ Xuyên - Đoàn Kịch nói quân đội), tôi đã ghi sâu và cảm nhận về người lính – bình dị, dũng cảm trong chiến tranh, cao thượng trong đời sống và tình cảm riêng tư. Sau ngày giải phóng miền Nam, cũng chính những người lính bình thường ấy lại lặng lẽ góp phần công sức nhỏ bé của mình vào công cuộc dựng xây đất nước. Họ gạt qua tất cả nước mắt, máu, đắng cay, gian khổ, nguy nan một cách bình thản đến kỳ lạ, bởi hiểu rằng cuộc sống bao giờ cũng là đi lên phía trước. Nếu trong vở Hẹn đến ngày mai (kịch bản và đạo diễn Vũ Minh), tác giả thể hiện hình ảnh những chiến sĩ – những anh lính trẻ hôm nay – như em mình, như con cháu mình, họ yêu đương và hờn giận thật hồn nhiên và tươi trẻ, nhưng giáp mặt với kẻ thù, họ lại dũng cảm hơn bao giờ hết, thì trong vở Người đàn bà mộng du (kịch bản Hà Đình Cẩn, đạo diễn Khánh Vinh), người lính và những cánh rừng Trường Sơn đầy bom đạn và chất độc da cam hiện ra thật rõ ràng, cụ thể và sinh động. Bom đạn không khuất phục được họ. Chất độc da cam không thể tiêu diệt được sự sống. Và những nữ bác sĩ, y tá, y sĩ, hộ lý đến cả những cô gái thanh niên xung phong hy sinh thầm lặng cho cuộc chiến tranh bằng tất cả những phẩm chất “anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang” của người phụ nữ Việt Nam thật đáng nâng niu và trân trọng đến nhường nào.

       Tại Hội diễn nghệ thuật kỷ niệm bốn mươi năm thành lập Quân đội (1984), vở Điểm tựa không tên (kịch bản Hồng Phi, đạo diễn Xuân Huyền) đã được khán giả của hội diễn - chính là những người lính - hết sức yêu mến. Vở diễn đã tái tạo hình ảnh những người lính trẻ hôm nay - vui nhộn, nghịch ngợm trong đời sống, trong tình bạn và cả tình yêu, cũng có khi họ tự do, vô kỷ luật trong sinh hoạt thường nhật - nhưng cuối cùng, chính đức tính thông minh, lòng dũng cảm và phẩm chất cao quí của người chiến sĩ đã giúp họ vượt lên tất cả. Tình yêu lại đến với họ. Cuộc sống lại mỉm cười với họ bằng tất cả những gì là độ lượng và tốt đẹp, thủy chung và cao cả.

       Đoàn kịch nói Quân khu II cũng đã cố gắng khắc họa hình tượng người lính trong các vở diễn của mình. Với Hoa khôi trên núi (kịch bản Tất Đạt, đạo diễn Xuân Đàm), các tác giả đã tạo dựng một giai đoạn lịch sử về người lính, từ kháng chiến chống Pháp đến chống Mỹ và những gì đang diễn ra trong cuộc sống hôm nay. Người lính già, người sĩ quan cựu chiến binh tóc bạc phơ trên biên giới mùa xuân hoa đào, hoa ban xòe nở, khi gặp gỡ những tân binh rất trẻ đã nhớ lại những chặng đường 40 năm với bao nhiêu hy sinh, gian khổ mà họ đã vượt qua tất cả, còn lại chính là tình yêu của người lính. Tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu giữa con người và con người, tình yêu bình dị, đẹp đẽ giúp họ vượt qua mọi khó khăn và chiến thắng mọi kẻ thù tàn bạo. Chính tình yêu đó của người lính chắp cánh cho họ bay lên – các thế hệ cựu chiến binh và tân binh, cha và anh, già và trẻ – tiếp sức cho nhau trong suốt chặng đường dài nửa thế kỷ, cùng cả dân tộc Việt Nam đi về phía trước.

       Suốt trên nửa thế kỷ qua, tại các Liên hoan sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc, không ít các đoàn nghệ thuật ngoài quân đội cũng dàn dựng nhiều tác phẩm về người lính, có cả thành công và thất bại. Rõ ràng sân khấu với mảng đề tài người lính đã và đang đòi hỏi không ít sự đầu tư công sức của họ, thì mới phản ánh được những gì là chân thực về người lính. Lâu nay, trong lĩnh vực sân khấu, chúng ta thấy xuất hiện các vở diễn trong đó các tác giả chỉ vẽ một cách sơ lược, khô khan hình tượng người lính - chỉ có chiến đấu, chiến thắng, hy sinh. Hình như chúng ta đã quên mất rằng người lính cũng chỉ là một người lính bình thường - và rõ ràng họ càng bình thường bao nhiêu, khi trở thành anh hùng, họ càng được kính trọng bấy nhiêu. Và tất nhiên, chẳng lẽ tất cả mọi người lính đều phải trở thành anh hùng, chẳng lẽ họ không thể là một người bình thường mãi? Cũng vì quá tuyệt đối hóa người lính, cho nên hình tượng về họ trên sân khấu không hấp dẫn, khán giả, ngay cả người lính, cũng không chấp nhận, huống gì là những khán giải ngoài quân đội, cho dù trong trái tim họ, hình ảnh người lính bao giờ cũng hiện lên đẹp đẽ, thân thiết, đáng yêu.

       Bởi, nghĩ cho cùng, đề tài chỉ là cái cớ. Muôn thuở, nghệ thuật vẫn phải nói về con người và vì con người, nhất là về người lính, bộ đội Cụ Hồ, một trong những hình tượng bất tử trên sân khấu đương đại Việt Nam!

L.H.Q

Chào mừng 50 năm chiến thắng Đồng Lộc - Ảnh: Linh Châu

. . . . .
Loading the player...