14-01-2023 - 13:41

NHỮNG NGÔI SAO DỪNG LẠI VẪN NGỜI NGỜI của Nhà văn Phan Trung Hiếu

Tạp chí Hồng Lĩnh số Tết Quý Mão (197+198) phát hành tháng 1/2023 trân trọng giới thiệu bài viết NHỮNG NGÔI SAO DỪNG LẠI VẪN NGỜI NGỜI của Nhà văn Phan Trung Hiếu

PHAN TRUNG HIẾU

 

NHỮNG NGÔI SAO dừng lại vẫn ngời ngời

Chiều tối ngày 11/11/2022, nhận được tin Nhạc sĩ Quốc Nam qua đời, dẫu không quá bất ngờ nhưng vẫn cảm thấy bàng hoàng hụt hẫng. Trước đó, vào giữa tháng 8, anh bị đột quỵ phải chuyển ra Hà Nội rồi lại trả về nhà. Hôm ghé thăm anh tại nhà riêng, tôi bắt gặp Nhạc sĩ Nguyễn Đình Đức ở Hương Khê đang đứng thẫn thờ ở cầu thang, ca sỹ Đinh Thành Lê từ Hà Nội về vừa ở buồng anh nằm ra, mắt mũi đỏ hoe. Nhìn anh nằm bất động như đang mê ngủ với đám dây nhợ chằng chịt, vợ con đang thất thần, bất lực ngồi bên mà thấy buồn vô hạn. Bữa ấy, như dự cảm điều không lành sẽ đến, tôi làm vội mấy câu thơ ghép tên những ca khúc của anh đã viết:

Vừa đón “Xuân về trên đất Nghi Xuân”

Sao vội vào thu theo “Cánh diều Hải Thượng”

Hương bưởi còn thơm, đợi người tìm nhạc hứng

“Ngày ấy” - bây giờ, “Lẽ nào em quên”!

 

“Những ngôi sao” sa lạc xuống “Suối Tiên”

“Ánh sáng cuộc đời” chẳng bao giờ lụi tắt

Mỗi lúc tìm về “Từ lời ru em hát”

Mãi nhớ hoài “Điệu ví giặm là em”!

Sau gần ba tháng trời trong trạng thái sống thực vật, dù đã được gia đình và được các bác sĩ Bệnh viện tỉnh và ở Hà Nội tận tình chăm sóc, cứu chữa, thêm một lần nữa anh được chuyển ra Hà Nội mổ não nhưng vô vọng. Anh đã trút hơi thở cuối cùng trong nỗi tiếc thương của gia đình, xóm giềng, bạn bè, đồng nghiệp. Một người luôn chăm chút rèn luyện sức khỏe, chịu khó đi xe đạp, tập dưỡng sinh, thực hiện chế độ ăn uống khá nghiêm ngặt vậy mà rốt cuộc vẫn cứ dính căn bệnh quái ác mà rất nhiều người đang mắc phải. Tiếc cho anh vừa mới qua tuổi bảy mươi, theo cái mốc tuổi thọ chung hiện giờ thì vẫn còn quá trẻ. Trẻ tuổi đời, trẻ về phong cách sống, trong năng lực sáng tạo nghệ thuật.

Trong đời thường và hoạt động văn nghệ, tôi với anh từng có biết bao kỉ niệm vui buồn. Nhạc sĩ, NSUT Quốc Nam sinh đầu năm rồng 1952, cùng tuổi với chị gái đầu tôi một thời làm cũng là nhạc công cho đoàn ca múa Hà Tĩnh. Anh là người con thứ năm của một gia đình nông dân có quê gốc ở xã Cẩm Phúc huyện Cẩm Xuyên nhưng sinh ra và lớn lên tại khối phố Bồng Sơn, thị xã Hà Tĩnh. Chị Nguyễn Thị Thảo - vợ anh quê ở Nghệ An nguyên là diễn viên của Đoàn kịch nói Nghệ Tĩnh. Ngay từ lúc còn ngồi trên ghế nhà trường, sớm có duyên được cố nghệ nhân Châu Loan truyền nghề, anh đã chơi thành thạo các nhạc cụ như nhị, bầu, sáo trúc, mandolin, guitar... Năm 1970, anh vừa học vừa làm trợ giảng cho trường Văn hóa nghệ thuật của tỉnh, sau đó được gửi đi đào tạo một khóa về lý luận âm nhạc ở Hà Nội và năm 1977 thì về làm nhạc công thổi sáo, rồi chỉ huy dàn nhạc cho Đoàn Cải lương Nghệ Tĩnh. Sau tách tỉnh, anh lần lượt đảm nhận vai trò Phó đoàn Ca múa kịch, Phó Giám đốc Trung tâm văn hóa thông tin rồi Trưởng đoàn Ca múa kịch Hà Tĩnh cho đến lúc nghỉ hưu năm 2012. Trên lĩnh vực hoạt động văn nghệ, nhiều khóa liền, anh được tín nhiệm bầu vào BCH, phụ trách chuyên ngành Âm nhạc của Hội Liên hiệp VHNT. Anh góp mặt trong nhiều cuộc sinh hoạt nghề nghiệp của Hội như Ngày thơ Việt Nam, trại sáng tác, đi thực tế, câu lạc bộ, làm tuyển sách, … Mỗi lần anh tham gia, chúng tôi rất yên tâm vì cái phần “nghệ” đã có người lo. Mặc dù chế độ đãi ngộ chẳng đáng là bao nhưng tính anh vốn dễ dãi, lấy vui là chính nhưng luôn biết làm tròn trách phận của mình. Mọi người thường rất háo hức chờ lúc anh ôm đàn ghi ta, bước lên diễn đàn báo cáo tác phẩm hay giao lưu vui vẻ với mọi người. Nhà anh ở gần cơ quan Hội, nhiều đêm hè nắng nóng, anh mang đàn ghita gỗ sang chỗ chúng tôi đàn hát cả đêm, làm một mạch từ cải lương, chèo, dân ca 3 miền và cả những bản bolero trầm buồn thê thiết. Anh là người quảng giao, sống hồn hậu vô tư nhưng cũng thích tếu táo đùa vui. Những chuyến đi xa, ngồi nghe anh kể chuyện ngày xưa của chính mình và của bạn bè một thời làm văn công mà nhiều phen ôm bụng cười ra nước mắt. Tính anh không hay để bụng, nhiều bữa nghe người khác góp ý hay chọc nghịch, cuối cuộc vẫn thấy anh cười hể hả như thể cuộc đời này chẳng có gì quan trọng đáng để mất vui những lần gặp gỡ. Tôi chưa rõ anh bắt đầu sáng tác âm nhạc từ bao giờ nhưng lại biết, anh từng viết nhạc nền cho nhiều vở cải lương hay dân ca Nghệ Tĩnh như: Dòng suối trắng, Hai phương trời thương nhớ, Đời cô Lựu. Chiếc nhẫn ngọc. Dấu chân người trước, Hoàng tử biển, Tô ánh Nguyệt, Tống Trân Cúc Hoa, Chiếc va ly số 6, Tiếng hát tình yêu, Cô gái Phù Tang, Thạch Sanh, Kim Vân Kiều, Nàng Mai tế chồng, Người trong kỳ vọng, Hoa khôi dạy chồng...và là người chỉ đạo nội dung nghệ thuật các chương trình ca múa nhạc, giành nhiều giải thưởng các kỳ hội diễn sân khấu, Liên hoan âm nhạc chuyên nghiệp do Bộ Văn hóa, Hội nhạc sĩ Việt Nam tổ chức. Ít ai biết được ngoài việc chỉ huy dàn nhạc anh còn làm cái việc đứng sau cánh gà hát vọng cho nhiều vở diễn. Anh đã trực tiếp dàn dựng, chỉ đạo, tham gia cố vấn nhiều chương trình nghệ thuật nhân các buổi lễ có quy mô quốc gia, cấp tỉnh, đi biểu diễn giao lưu trong và ngoài nước. Sau tách tỉnh, anh tập trung nhiều hơn cho sáng tác ca khúc và là người góp phần “làm sống dậy một hồn quê" khi đưa vào tác phẩm bao tên đất tên người của quê hương với chất liệu âm nhạc đậm đặc phong vị của dân ca xứ Nghệ. Đặc biệt, anh là người giỏi và rất nhanh trong việc tìm chọn và phổ nhạc các bài thơ: Rằm tháng Giêng (Hồ Chủ tịch), Biển (thơ Xuân Diệu), Những ngôi sao, Suối Tiên (thơ Xuân Hoài), Lẽ nào quên em (thơ Phạm Tiến Duật), Thấp thoáng cầu Treo (thơ Mai Hồng Niên), Mùa xuân về với Hương Khê (thơ Đặng Quốc Vinh), Điệu ví giặm là em, Chốn quê (thơ Lê Quang Thắng), Tượng đài cây mẫu tử, Đôi bờ ví giặm (thơ Lê Cảnh Nhạc), Tiếng đàn nứa bản Rào Tre (thơ Nguyễn Ngọc Phú), Quê em (thơ Đậu Hoài Thanh), Câu ví giặm ta về (thơ Cẩm Thạch)... Với riêng tôi, anh đã chọn phổ nhạc 4 bài thơ: "Từ lời ru em hát”, “Cánh diều Hải Thượng”, “Ánh sáng cuộc đời” và “Xuân về trên đất Nghi Xuân”. Ca khúc “Điệu ví giặm là em” phổ thơ người bạn học đồng hương Lê Quang Thắng năm 2010 được nhiều nghệ sĩ nổi danh thể hiện như Thu Hiền, Thanh Loan, Anh Thơ, Tố Nga, Bùi Lê Mận... là một dấu ấn khó phai đối với công chúng yêu âm nhạc trong cả nước và cả cộng đồng người Việt ở nước ngoài.

Năm 1992, tôi và anh Quốc Nam cùng được kết nạp vào Hội liên hiệp VHNT Hà Tĩnh và đến năm 1997 thì anh được kết nạp vào Hội Nhạc sĩ. Năm 2007, anh tiếp tục được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú. Một số ca khúc của anh từng đạt giải thưởng TW, khu vực Bắc miền Trung và giải thưởng VHNT Nguyễn Du. Tiếc cho anh khi chưa kịp làm xong tuyển tập ca khúc dễ có tới hàng trăm tác phẩm đã từng được dàn dựng, biểu diễn và in ấn. Mỗi lần tôi nhắc, anh lại cười bảo do bài nhiều quá nên chưa có thời gian ngồi chọn, vi tính lại bản nhạc, đời còn dài, có chi mà vội!

Giờ thì không kịp nữa rồi! Gần trưa ngày 13/11, tôi và một số bạn bè văn nghệ đến dự lễ truy điệu và tiễn đưa anh về nơi an nghỉ cuối cùng. Thương anh vội ra đi, bỏ lại bao ý định chung riêng còn dang dở, gác lại những lời hứa với bạn bè sẽ tiếp tục có thêm những đứa con tinh thần mới. Một vài lần trò chuyện, thấy anh rất day dứt băn khoăn vì đã bằng mọi cách, lặn lội khắp nơi nhưng đến giờ vẫn chưa tìm ra phần mộ anh trai là liệt sĩ đã hy sinh ở chiến trường miền Nam trong chống Mỹ. Việc ra tuyển sách gói lại một đời đam mê dành cho nghệ thuật nay đành phải chờ một cơ chế đặc thù của tỉnh dành riêng cho các văn nghệ sĩ có nhiều cống hiến cũng như sự chung tay vào cuộc của cả gia đình.

Nhạc sĩ, NSUT Quốc Nam sinh vào mùa xuân, là người có nhiều ca khúc viết về xuân. Năm ngoái, cùng ngồi tham gia buổi mạn đàm trao đổi những sáng tác về chủ đề này còn nghe anh hào hứng nói “Mùa xuân với người nghệ sĩ bao giờ cũng là khởi nguồn cho những cảm xúc sáng tạo, khơi dậy những giai điệu tươi vui trong lòng người, trước những đổi thay của đất trời, quê hương, đất nước”. Vậy mà xuân này, anh đã không còn có mặt trên cõi đời để viết nốt những giai điệu còn dang dở. Phải chăng người nghệ sĩ tài hoa ấy đã được triệu hồi đến miền tiên cảnh để hóa thành những ngôi sao không bao giờ tắt, “những ngôi sao dừng lại vẫn ngời ngời”.    

                                                                                     Cuối đông 2022

                                                                                 P.T.H

                                                                                   

                                             Nhạc sĩ, NSUT Quốc Nam                                                                                         

. . . . .
Loading the player...