Hà Tĩnh - vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa và cách mạng được thiên nhiên ban tặng cho nhiều hình sông, thế núi kỳ vĩ, thơ mộng. Từ mạch nguồn văn hóa Hồng - Lam đã sản sinh ra nhiều danh nhân cho quê hương, đất nước, tiêu biểu như Nguyễn Thiếp, Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, Nguyễn Huy Tự, Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Phan Chánh, Hoàng Ngọc Phách, Xuân Diệu, Huy Cận… và biết bao nhà văn hóa, văn nghệ sĩ tài danh khác của các thế hệ sau này, góp phần quan trọng vào thành tựu chung của nền văn hóa, văn học nghệ thuật Việt Nam.            

Năm 1969, khi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đang dồn sức cho cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Hội sáng tác văn nghệ Hà Tĩnh (tiền thân của Hội liên hiệp Văn học, nghệ thuật Hà Tĩnh bây giờ) được thành lập với 72 hội viên. Nhà thơ Thanh Minh (bút danh của Nguyễn Hưu) làm Thư ký Ban Chấp hành Hội. Đại hội đã mời đồng chí Nguyễn Xuân Linh (Bí thư Tỉnh ủy) làm Chủ tịch danh dự của Hội. Trong giai đoạn này, với những gương mặt hội viên tiêu biểu như: Thái Kim Đỉnh, Phạm Hồng Cơ,  Lê Hàm, Phan Lương Hảo, Phạm Lê Khang, Trần Huy Tảo… đã đồng cam cộng khổ, đoàn kết, thống nhất, từng bước vượt qua khó khăn, để làm công tác tổ chức Hội, sáng tác và xuất bản được nhiều tác phẩm thơ, văn, kịch, âm nhạc, hội họa, nhiếp ảnh có chất lượng, trở thành vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng, phục vụ đắc lực cho công tác tuyên truyền nhiệm vụ chính trị của tỉnh nhà.

Đại thắng mùa Xuân năm 1975, đánh dấu sự kiện giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước sau hơn hai mươi năm chia cắt. Từ đó, đất nước bước vào thời kỳ mới - xây dựng, đổi mới và phát triển, khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Năm 2025 đánh dấu mốc quan trọng của nền văn học, nghệ thuật Việt Nam khi chúng ta kỷ niệm 50 năm đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025). Dưới sự lãnh đạo của Đảng, văn học, nghệ thuật Việt Nam nói chung, văn nghệ Hà Tĩnh nói riêng đã có những bước phát triển mạnh mẽ, đạt được những thành tựu quan trọng đồng thời mở ra một giai đoạn phát triển mới đầy tiềm năng, nhưng cũng không ít thách thức.

50 năm qua, dưới ánh sáng đường lối văn hóa - văn nghệ của Đảng, nhất là Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 28/11/1987 của Bộ Chính trị (khóa VI) “Về đổi mới và nâng cao trình độ lãnh đạo, quản lý văn học, nghệ thuật và văn hóa, phát huy khả năng sáng tạo, đưa văn học, nghệ thuật và văn hóa phát triển lên một bước mới”; Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII (1998) “Về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị (khóa X) “Về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới”… luôn xác định vị trí, tầm quan trọng của văn học, nghệ thuật là bộ phận đặc biệt tinh tế của văn hóa, góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước, năm 1976, hai tỉnh Hà Tĩnh và Nghệ An hợp nhất thành tỉnh Nghệ Tĩnh. Từ đó, Hội Văn nghệ Nghệ Tĩnh ra đời, trở thành ngôi nhà chung của văn nghệ sĩ trên mảnh đất núi Hồng - sông Lam. Giai đoạn hợp nhất kéo dài đến năm 1991, khi tỉnh Nghệ Tĩnh được tách trở lại thành Hà Tĩnh và Nghệ An. Đây cũng là thời kỳ phát triển mạnh mẽ, giúp các văn nghệ sĩ có thêm nhiều cơ hội giao lưu, mở rộng tầm nhìn và kinh nghiệm thực tiễn. Tháng 8/1991, sau khi Hà Tĩnh được tái lập, Hội Văn nghệ Hà Tĩnh bước vào giai đoạn tái thiết trong bối cảnh còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất và nhân lực. Dưới sự quan tâm chỉ đạo, hỗ trợ của tỉnh, Hội đã nhanh chóng ổn định tổ chức, tập trung phát triển đội ngũ văn nghệ sĩ, xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm. Ngày 10/01/1994, Đại hội lần thứ V của Hội Văn nghệ Hà Tĩnh được tổ chức với sự tham gia của 71 hội viên, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong sự phát triển của nền văn học nghệ thuật tỉnh nhà. Trải qua hơn 30 năm phát triển, Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Tĩnh không ngừng lớn mạnh về mọi mặt, đạt nhiều thành tựu đáng ghi nhận trong công tác tổ chức, xây dựng đội ngũ, sáng tác và quảng bá tác phẩm. Đến nay, Hội có 251 hội viên, sinh hoạt tại 9 chuyên ngành: Văn xuôi, Thơ, Lý luận phê bình - Văn nghệ dân gian, Âm nhạc, Mỹ thuật, Nhiếp ảnh, Sân khấu - Biểu diễn, Kiến trúc. Bên cạnh đó, Hội còn có 7 chi hội cơ sở và 3 ban chức năng. Đội ngũ cán bộ, viên chức và hội viên không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, bản lĩnh chính trị vững vàng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Hiện nay, Hội có 3 tiến sĩ, 15 thạc sĩ, 141 cử nhân đại học, 160 đảng viên, 73 hội viên thuộc các chuyên ngành Trung ương, trong đó có 2 Nghệ sĩ Ưu tú. Với bầu nhiệt huyết và khát vọng đổi mới sáng tạo, đội ngũ văn nghệ sĩ Hà Tĩnh tiếp tục khẳng định vị thế trên văn đàn, góp phần xây dựng nền văn học, nghệ thuật tỉnh nhà ngày càng phát triển bền vững trong thời kỳ mới.

Hòa cùng dòng chảy của nền văn nghệ cách mạng Việt Nam, phát huy bản sắc, truyền thống văn hóa Hà Tĩnh, trải qua từng giai đoạn lịch sử với những điều kiện và hoàn cảnh khác nhau, đội ngũ văn nghệ sĩ tỉnh nhà luôn trung thành với Đảng, đoàn kết, gắn bó máu thịt với quê hương, đất nước và đời sống của Nhân dân, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, sáng tạo nhiều tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng, văn hóa và nghệ thuật, góp phần tôn vinh văn hóa, con người Hà Tĩnh trong sự nghiệp đổi mới đất nước. Các thế hệ văn, nghệ sĩ Hà Tĩnh đã kế tục xứng đáng truyền thống vẻ vang của các thế hệ đàn anh, hoàn thành xuất sắc sứ mệnh của mình, là những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa.

Trong 50 năm qua, các tác phẩm của hội viên đã phản ánh sinh động đời sống hiện thực của sự nghiệp xây dựng và phát triển quê hương, đất nước. Nhiều văn, nghệ sĩ Hà Tĩnh đã để lại dấu ấn trên văn đàn cả nước và đạt nhiều giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật, tiêu biểu là cố Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Phan Thoan (2007), cố Kịch tác gia Phan Lương Hảo (2012), Nhà văn Đức Ban (2017); nhiều hội viên đã được nhận các giải thưởng cao về văn học, nghệ thuật Quốc gia, giải thưởng khu vực, giải thưởng văn học, nghệ thuật Nguyễn Du và trong các cuộc thi văn học, nghệ thuật của các bộ, ngành Trung ương, Giải thưởng sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về chủ đề “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”.

Các hoạt động sáng tác, in ấn, xuất bản được quan tâm, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ sáng tác, quảng bá các tác phẩm văn học, nghệ thuật của văn nghệ sĩ tỉnh nhà. Các ấn phẩm do Hội chủ trì, phối hợp xuất bản như Văn thơ Hà Tĩnh, 40 năm Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Tĩnh, Khúc hát ngày về, 180 năm ca khúc Hà Tĩnh, Hà Tĩnh trong cơn lũ dữ, Bên hồ sen nhớ Bác, Hai mái Trường Sơn, Vang mãi khúc quân hành, Mỹ thuật Hà Tĩnh hiện đại…đã để lại dấu ấn sâu đậm đối với độc giả trong và ngoài tỉnh. Tạp chí Hồng Lĩnh đã làm tốt vai trò là cơ quan ngôn luận của Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Tĩnh là diễn đàn của văn nghệ sĩ tỉnh nhà. Đến nay, Tạp chí Hồng Lĩnh đã xuất bản được 224 số với hàng vạn bản in, đăng tải hàng nghìn tác phẩm văn học, nghệ thuật của hội viên và cộng tác viên.

Với những đóng góp không ngừng của nhiều thế hệ, Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Tĩnh đã vinh dự được Đảng và Nhà nước trao tặng nhiều phần thưởng cao quý như: Huân chương Lao động hạng Ba (năm 2000), Huân chương Lao động hạng Nhì (năm 2005), Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ (năm 2009), Huân chương Lao động hạng Nhất (năm 2012), nhiều Cờ thi đua xuất sắc của Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam...

Kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật tỉnh đã tổ chức nhiều hoạt động có ý nghĩa thiết thực tổng kết nền văn học, nghệ thuật Hà Tĩnh sau nửa thế kỷ thống nhất đất nước. Đây là dịp để đội ngũ những người làm công tác sáng tác, nghiên cứu, quản lý văn hóa, văn học nghệ thuật nhìn nhận, đánh giá lại một cách toàn diện thực trạng văn học, nghệ thuật trong hành trình 50 năm qua, làm rõ những thành tựu, khó khăn, hạn chế, rút ra bài học kinh nghiệm trong tổ chức phong trào, hoạt động sáng tác; đồng thời xác định những định hướng, giải pháp chiến lược nhằm thúc đẩy sự phát triển của văn học, nghệ thuật Hà Tĩnh trong giai đoạn mới.

Nhìn lại nền văn học, nghệ thuật Hà Tĩnh sau 50 năm thống nhất đất nước, bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận, vẫn còn đó không ít khó khăn, hạn chế với nhiều băn khoăn, trăn trở cần tìm hướng khắc phục như: các cơ chế, chính sách của tỉnh, của Trung ương chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của lĩnh vực văn học nghệ thuật; công tác phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng phát huy các tài năng, nhất là tài năng trẻ trong lĩnh vực văn học nghệ thuật truyền thống còn bất cập; thiếu hụt đội ngũ văn nghệ sĩ kế cận; thiếu vắng những văn nghệ sĩ lớn có tầm ảnh hưởng sâu rộng trong xã hội; còn thiếu những tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật; đời sống văn nghệ sĩ tỉnh nhà nhìn chung còn nhiều khó khăn...

Để lĩnh vực văn học, nghệ thuật tỉnh nhà phát triển, là động lực xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội và sự phát triển của tỉnh, thời gian tới Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật tỉnh tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt các nhiệm vụ trọng tâm sau:

Quán triệt đầy đủ, kịp thời và triển khai hiệu quả các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về văn học, nghệ thuật cho đội ngũ cán bộ, hội viên, cộng tác viên; nhất là Nghị quyết số 23-NQ/TW, ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị; Kết luận số 76-KL/TW, ngày 04/6/2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW; Nghị quyết số 18-NQ/TU ngày 22/12/2023 của Tỉnh ủy về xây dựng, phát triển văn hóa và con người Hà Tĩnh trong giai đoạn mới. Chú trọng xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật tỉnh nhà tương xứng với tiềm năng, lợi thế, giá trị truyền thống văn hóa và con người Hà Tĩnh, tạo sức mạnh nội sinh, là mục tiêu, động lực để giữ vững ổn định chính trị, thúc đẩy kinh tế - xã hội của tỉnh phát triển nhanh và bền vững.

Đẩy mạnh các hoạt động văn học, nghệ thuật trên các lĩnh vực, loại hình; động viên đội ngũ văn nghệ sỹ bám sát các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thực tiễn đời sống, nhiệm vụ chính trị của tỉnh, gắn với phát huy giá trị văn hóa truyền thống, tinh hoa văn hóa dân tộc và thời đại để sáng tác nhiều tác phẩm có giá trị, phản ánh sâu sắc hiện thực cuộc sống, quảng bá văn hóa, con người Hà Tĩnh để phát triển du lịch, thu hút đầu tư.

Tạo môi trường làm việc thuận lợi, khuyến khích tính cống hiến, đổi mới, sáng tạo của hội viên, phát triển tài năng, nhất là những hội viên trẻ có năng lực, triển vọng. Kịp thời biểu dương, khen thưởng, tôn vinh tập thể, cá nhân có thành tích cao trong hoạt động văn học, nghệ thuật. Chú trọng công tác xây dựng Đảng, phát triển đảng viên trong đội ngũ văn nghệ sĩ.

Nửa thế kỷ sau ngày đất nước thống nhất, nền văn học nghệ thuật Hà Tĩnh không ngừng phát triển, khẳng định vai trò quan trọng trong việc xây dựng, quảng bá và tôn vinh các giá trị văn hóa, con người Hà Tĩnh tiên tiến, đậm đà bản sắc quê hương núi Hồng, sông La. Trước yêu cầu và nhiệm vụ mới, với niềm tin tưởng sâu sắc, cùng quyết tâm đổi mới, sáng tạo, phát huy truyền thống văn hóa của quê hương, đội ngũ văn nghệ sĩ tỉnh nhà chắc chắn sẽ tiếp tục vươn lên, khẳng định vị thế, đưa nền văn học, nghệ thuật Hà Tĩnh giành nhiều thành tựu trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên phồn thịnh và phát triển mạnh mẽ của dân tộc Việt Nam.

T.T.D