Ca nương Nguyễn Thị Thu Hà đến với nghệ thuật Ca trù như một “duyên nợ”. Lúc mới 8 tuổi (2010), em theo mẹ đi xem các nghệ nhân biểu diễn Ca trù tại Nhà văn hóa huyện Nghi Xuân rồi bị mê hoặc từ đó. Tại khán phòng, trong khi các khán giả trẻ tuổi lần lượt bỏ ra về bởi những âm hưởng “ứ hự” không phù hợp với họ, thì bé Hà không rời mắt khỏi sân khấu và miệng lẩm bẩm hát theo các nghệ nhân hết bài này đến bài khác. Điều mà nhiều người cảm thấy ngạc nhiên là ca nương Nguyễn Thị Thu Hà không phải sinh ra trên mảnh đất được coi là “Cái nôi Ca trù – Cổ Đạm” và em cũng không phải sinh ra trong một gia đình nghệ thuật. Cha mẹ Hà là những người nông dân thực thụ ở xã Xuân Hồng, huyện Nghi Xuân, nhưng khi biết con mình đam mê Ca trù, họ đã hết lòng ủng hộ để Hà được đến với bộ môn nghệ thuật này. Từ đó, đều đặn thứ 3, thứ 5 hàng tuần, bố mẹ em thay nhau sắp xếp công việc, đưa bé Hà vượt quãng đường hàng chục cây số, từ nhà ra xã Cổ Đạm để học hát và tham gia Câu lạc bộ Ca trù.

Ca nương Nguyễn Thị Thu Hà

       Các nghệ nhân cao tuổi ở xã Cổ Đạm và anh chị em cán bộ Trung tâm Văn hóa huyện Nghi Xuân phát hiện Hà có năng khiếu và niềm đam mê đặc biệt nên đã dành nhiều thời gian truyền dạy cho em nhiều thể cách, lối hát. Vốn có năng khiếu thiên bẩm, nên Hà nắm bắt rất nhanh những kỹ thuật cơ bản của nghệ thuật Ca trù như ém hơi, đổ hạt, luyến láy… phối hợp với kỹ thuật gõ phách.

Ca nương Nguyễn Thị Thu Hà trình diễn “Tỳ bà hành” tại Liên hoan Ca trù toàn quốc, 2018

       Mặc dù tuổi đời mới là 17 và tuổi nghề cũng chỉ là 9 (số năm thực hành đang ngắn so với bộ môn nghệ thuật Ca trù), nhưng Nguyễn Thị Thu Hà được giới chuyên môn đánh giá là một ca nương có tài năng đầy triển vọng. Em có một giọng ca dày dặn, vừa vang, cao, trong sáng, vừa rất ngọt ngào và đằm thắm. Hà hát tròn vành rõ chữ, lại biết cách ém hơi, nẩy hạt, rung giọng trong mỗi câu chữ; tiếng rụp, tiếng chát rõ ràng, phách khoan, phách mau uyển chuyển. Đến nay Hà đã hát khá thành thục trên 10 thể cách kinh điển trong Ca trù như Chúc hỗ, Hát nói, Xẩm huê tình, Thét nhạc, Tỳ bà hành, Vọng đại thạch, Gửi thư, Bắc phản, Thiên thai, Nhịp ba cung bắc,…Bằng giọng ca truyền cảm, kết hợp với cách gõ phách khá điêu luyện, phong thái biểu diễn tự tin, đĩnh đạc cộng với gương mặt khả ái, dịu dàng, khuôn dung tươi tỉnh, em đã hút hồn của khán giả mỗi khi ngồi vào chiếu hát. Khi Hà hát, tất cả đều cuốn theo lời hát, mỗi bộ phận biểu đạt một góc tâm hồn, một khía cạnh của ca từ và âm nhạc với sự tinh tuý, sang trọng  tuôn ra từ thanh quản, từ ánh mắt, nét môi, từ mũi, từ trán… Có lẽ từ tất thảy những ngóc ngách đó và hơn hết là từ một cõi nội tâm sâu sắc từ cõi lòng ca nương. Nghe Hà hát, người nghe cảm thấy rợn người, bởi ma lực của lời ca, tiết tấu và trọng lực trong lối hát vừa dân dã vừa hàn lâm của Ca trù.

       Tại Liên hoan Ca trù toàn quốc năm 2018, khi ca nương Nguyễn Thị Thu Hà vừa mới cất lên giai điệu Tỳ bà hành (1), một thể cách âm nhạc khó hát nhất của nghệ thuật Ca trù, hàng trăm khán giả mến mộ Ca trù nín thở, cảm xúc trào dâng. Ai cũng hết sức ngạc nhiên khi nghe ca nương mới 16 tuổi hát thành thục một thể cách khó như thế trong Ca trù.

NNC. Phan Thư Hiền – TM BGK tặng hoa cho ca nương nhí Nguyễn Thị Thu Hà tại LH Ca trù toàn quốc 2011

        Bằng tài năng và sự nổ lực phấn đấu không ngừng của bản thân, ca nương trẻ Nguyễn Thị Thu Hà đã sớm gặt hái được nhiều thành công trong biểu diễn: Giải “Ca nương triển vọng” và giải Nhất Liên hoan Ca trù toàn quốc vào các năm 2011, 2014; Huy chương Vàng và danh hiệu Ca nương tài năng Liên hoan Ca trù toàn quốc, năm 2018. Mơ ước lớn nhất của ca nương Nguyễn Thị Thu Hà là có nhiều có nhiều sân chơi để em có nhiều cơ hội được trải lòng mình tận cùng với Ca trù./.

P.T.H