Chiều đông tự dưng lại thấy người mình nhẹ bẫng khi tình cờ bắt gặp khói đốt rơm của đám trẻ con bên bờ ruộng, vọng với tiếng sáo diều chao liệng giữa tầng không mang hồn cốt ruộng đồng. Một khoảnh khắc xao xác thả sau từng vạt nắng đông đã có chút ẩm ướt, đã tai tái ngọn gió ngập ngừng bắt đầu có tuổi chậm lại và điềm đạm hơn sau xù xì của từng lớp áo.

        Tôi đã đi qua bao miền quê và nhận ra ngọn khói ở mỗi vùng đất có những nét riêng biệt. Đó là ngọn khói lam xanh mơ màng trên những nếp nhà sàn trong tiếng mõ trâu về bản của miền núi vùng cao. Đó là ngọn khói xanh thắm màu lá cọ của vùng đồi trung du bát úp có chút cô đơn mà kiêu hãnh. Đó là ngọn khói trắng nhởn nhơ, mỏng mảnh của làng quê đồng bằng; khói lan man như người hay chuyện. Đó là ngọn khói đặc sệt mùi cá nướng của vùng biển quê tôi mà mùi khói có thể đông đặc xắn ra từng miếng được. Mùi khói cá nướng dẫn dắt vào từng ngõ đường, lối xóm của miền ký ức tuổi thơ. Và bất chợt giữa thành phố ngọn khói thơm mùi chả nướng quạt than đỏ bên hè phố đánh thức con tỳ, con vị. Nhấp một li rượu nếp để rồi nhấm nháp miếng chả nướng bốc mùi khói thơm lừng với đĩa rau sống tía tô xanh rờn cho ta gặp hồn quê giữa phố thị đông đúc.

Bếp lửa ngày đông - Ảnh: Internet

        Khói có gì đâu mà len vào mình đầm đậm, thơm nồng và ngai ngái nữa. Khói được chưng cất từ hồn vía làng quê. Khói vít vào ngọn tre kẽo kẹt tiếng võng tre trưa hè, khói viền quanh ao làng một chút sương sớm mỏng mảnh. Nhớ khói, ta nhớ tiếng nổ lép bép của ngô rang, tiếng xuýt xoa của mùi khoai nướng, tiếng nổ lốp đốp của cọc tre khô, tiếng lật mình rôm rốp của cái bánh đa rộp phồng nhân vừng bùi bùi hơi khói. Và hình ảnh người bà thân thương lưng còng quét lá khô rụng trong vườn để vun lên ngọn khói tuy yếu ớt nhưng có hơi ấm lan tỏa xum vầy của đàn cháu quấn quít vây quanh. Bà thổi lửa hay thổi một niềm tin, một hy vọng, một lan tỏa chia sẻ cộng đồng. Khói cứ lặng lẽ hút đi những bụi bặm đời thường. Thì ra trong khói có cả mùi vị, cả thời gian và không gian, cả tâm trạng. Bây giờ chúng ta đã có những cái bếp ga hiện đại với ngọn lửa xanh lè thời văn minh công nghiệp, với những đồ ăn nhanh, thực phẩm tủ lạnh thì ta lại càng thèm sao cái ngọn lửa bập bùng soi rõ bóng người lên bức vách tường nhà, thơm nồng vị khói với những bữa cơm đồng quê cá ao, rau vườn, tất cả đều chầm chậm lắng đọng cái vị quê đằm thắm mà ngọn khói đi vòng xích mọi người lại gần nhau. Có lẽ khi cuộc sống xô bồ đông cứng con người thích trở về với những gì tan loãng mà da diết của mùi khói vừa nhẩn nha vừa suy ngẫm. Một địa văn hóa ấm áp lạ thường bắt đầu từ ngọn khói…      

N.N.P