Ngày giải phóng Thủ đô Hà Nội cách đây 70 năm (10/10/1954 -10/10/2024) là ngày trở về - về lại với Hà Nội thủ đô trái tim của cả nước, hình ảnh thiêng liêng đã đi vào kí ức của dân tộc như một biểu tượng của văn hóa, biểu tượng của niềm tin. Đó là ngày về của trung đoàn Thủ đô, mà cách đó chín năm những chiến sỹ ôm bom ba càng “Quyết tử cho tổ quốc quyết sinh” biến mọi ngõ phố, góc nhà thành trận địa ghìm chân giặc Pháp. Họ, những người con mang trong mình truyền thống hào hoa ngàn năm Thăng Long đã hưởng ứng “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” vô cùng hào hùng và thiêng liêng của Bác Hồ: “Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp xâm lược”. Sau hai tháng hoàn thành nhiệm vụ trung đoàn Thủ đô đã rút lui lên chiến khu bảo toàn lực lượng kháng chiến trường kỳ. Nhà thơ quân đội Đại tá Tạ Hữu Yên đã ghi lại thật thiết tha cảm động trong bài thơ “Cảm xúc tháng 10”: “Đêm, cái đêm rút qua gầm cầu - Anh đã hẹn ngày mai trở lại - Sóng sông Hồng vỗ bờ hát mãi - Đỏ niềm tin là khúc khải hoàn ca”.

Sáng 10/10/1954, các cánh quân của Quân đội nhân dân Việt Nam từ các cửa ô tiến vào tiếp quản Thủ đô được giải phóng trong rừng cờ hoa đón chào của 20 vạn người dân Hà Nội. Ảnh: Tư liệu

Trung đoàn Thủ đô trong Đại đoàn 308 trên đường về giải phóng Thủ đô đã dừng lại đền Hùng thiêng liêng trên đất Phong Châu. Dưới bóng mát linh thiêng của mái đình vút cong, màu ngói đã lên rêu phong thời gian và những tán cây chò cổ thụ ngàn tuổi, Bác Hồ kính yêu ngồi trên bậc thềm của ngôi đền thiêng đã căn dặn các chiến sĩ: “Ngày xưa các vua Hùng đã có công dựng nước, ngày nay Bác cháu ta phải cùng nhau giữ nước. Trải qua bao thời đại đấu tranh chúng ta mới giữ được thủ đô. Tám, chín năm nay do quân ta kiên quyết kháng chiến nên mới có thắng lợi trở về Hà Nội. Vì thế các chú được Trung ương và Chính phủ giao cho nhiệm vụ tiếp quản thủ đô là được nhận một vinh dự lớn”. Và sáng ngày 10/10/1954, Đại đoàn 308 dẫn đầu là Trung đoàn Thủ đô tiến vào nội thành Hà Nội. Từ sáng sớm nhân dân đã tưng bừng mang theo cờ hoa, ảnh Bác Hồ ra khắp các ngã đường chào đón bộ đội hành quân vào tiếp quản Thủ đô. Thật xúc động biết bao khi những cuộc gặp gỡ trào vui nước mắt giữa đoàn quân chiến thắng với những đoàn người ra đón chào trong náo nức tưng bừng mà sâu lắng bao tình thương yêu trìu mến. Những hình ảnh xúc động đó đã được nhà thơ Tạ Hữu Yên quay cận cảnh qua ống kính của tâm hồn: “Mẹ đứng hàng đầu rưng rưng nước mắt/ Xốn xang mẹ thầm gọi các con/ Anh chiến sĩ mến thương nhìn mẹ/ Nghe niềm vui rạo rực tâm hồn”. Trên 36 phố phường rực đỏ cờ hoa, trong nắng thu vàng, các cánh quân như năm cánh sao vàng từ năm cửa ô đã về hội tụ. Những người lính còn mang màu da sốt rét rừng, đội mũ nan bọc vải, đi dép lốp cao su mòn vẹt, áo quân phục bạc màu nhưng trên khuôn mặt của họ rạng rỡ, hồng tươi màu cờ sắc nắng. Vào lúc 15 giờ, còi Nhà hát lớn thành phố nổi một hồi dài, mấy chục vạn nhân dân Hà Nội và các đơn vị quân đội trang nghiêm dự lễ chào cờ tại sân vận động Cột cờ. Thiếu tướng Vương Thừa Vũ - Chủ tịch Ủy ban quân chính trân trọng đọc lời kêu gọi của chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào Thủ đô nhân ngày giải phóng. Mở đầu lời kêu gọi Người viết: “Tám năm qua, chính phủ phải xa thủ đô để kháng chiến cứu nước. Tuy xa nhau, nhưng lòng chính phủ vẫn gần cạnh đồng bào. Ngày nay do nhân dân ta đoàn kết nhất trí, quân đội ta chiến đấu anh dũng, hòa bình đã thắng lợi, chính phủ ta lại trở về thủ đô với đồng bào, muôn dặm một nhà, lòng vui mừng khôn xiết”. Trong những ngày thiêng liêng lịch sử này, chúng ta lại càng nhớ Bác vị lãnh tụ kính yêu luôn sống mãi trong lòng dân tộc, sống mãi trong các thế hệ người lính “Bộ đội cụ Hồ” bởi Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân, Bác vẫn cùng chúng cháu ra trận. Ngày giải phóng thủ đô Bác đã trở về cùng những đoàn quân. Cả Hà Nội tưng bừng hân hoan trong niềm vui giải phóng, tự hào về sức mạnh toàn dân kháng chiến, lòng biết ơn Đảng và Bác Hồ kính yêu. Nhà thơ Tố Hữu không kìm nén được sự xúc động dâng trào đã viết: “Giữa thủ đô/ Cụ Hồ về/ Bộ đội/ Tiến vào năm cửa ô/ Về đến đây rồi Hà Nội ơi/ Người đi kháng chiến chín năm trời/ Hôm nay về lại đây Hà Nội/ Dàn dụa vui lên nước mắt cười”.

70 năm đã trôi qua nhưng trong lòng mỗi chúng ta ai cũng như đang được sống lại những giây phút, khoảnh khắc hân hoan hồ hởi ấy. Một ký ức đẹp đẽ xúc động thân thiết trong giai điệu hành khúc rộn ràng của bài hát “Tiến về Hà Nội” của nhạc sĩ Văn Cao: “Trùng trùng quân đi như sóng/ Lớp lớp đoàn quân tiến về/ Chúng ta đi nghe vui/ Lúc quân thù đầu hàng/ Cờ ngày nào tung bay trên phố”. Đó cũng chính là ý chí quyết tâm của toàn dân, toàn quân ta khao khát được một ngày trở về giải phóng Thủ đô thân yêu. Con đường về giải phóng Thủ đô là con đường đã trải qua bao hy sinh mất mát. Bao đồng chí, đồng đội thân yêu đã ngã xuống máu đào của họ đã tô thắm thêm ngọn cờ “Quyết chiến quyết thắng” tung bay trước đoàn quân hôm nay. Con đường đó cũng chính là con đường của truyền thống lịch sử qua bao cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm. Chúng ta vẫn còn nghe âm vang cuộc hành binh thần tốc của vua Quang Trung, áo bào sạm khói súng trên bành voi chiến vào thành Thăng Long đánh thắng quân Thanh trong cuộc hành binh thần tốc tết Kỷ Dậu (1789) với chiến thắng oanh liệt: Ngọc Hồi - Đống Đa. Chúng ta vẫn còn nghe âm vang khí thế của cách mạng tháng 8/1945 trào dâng như nước vỡ bờ vùng lên cướp chính quyền ở Bắc Bộ phủ và mít tinh ở Nhà hát lớn thành phố. Thủ đô Hà Nội chính là điểm hẹn lịch sử, nơi không chỉ là biểu tượng văn hiến ngàn năm mà còn là biểu tượng cho ý chí kiên cường, nơi tỏa sáng niềm tin và hy vọng. Ngày giải phóng Thủ đô cũng vào dịp mùa thu. Một mùa thu Hà Nội đẹp nhất với: “Mùa hoa sữa về thơm từng ngọn gió/ Mùa cốm xanh về thơm bàn tay nhỏ” trong ca khúc của Trịnh Công Sơn. Một Hà Nội hào hùng linh thiêng hùng tráng trong giai điệu “Người Hà Nội” của nhà thơ nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi: “Đây Hồ Gươm, Hồng Hà, Hồ Tây/ Đây lắng hồn núi sông ngàn năm/ Đây Thăng Long, Đông Đô, đây Hà Nội/ Hà Nội mến yêu”. Ngày trở về của những đoàn quân chiến thắng, trên ngực áo các anh còn phập phồng tấm huy hiệu “Chiến sĩ Điện Biên”. Các anh, trước đó 5 tháng, đã làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ vang dội chấn động địa cầu qua: “56 ngày đêm khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt/ Máu trộn bùn non”. Và 18 năm sau Thủ đô kiên cường đã làm nên một “Điện Biên Phủ trên không” với 12 ngày đêm bắn rơi pháo đài B52 của giặc Mỹ.

Những ngày này trở lại Thủ đô Hà Nội vừa trải qua cơn bão lịch sử Yagi, dẫu còn dấu vết của cơn bão nhưng nắng thu đã trải vàng trên từng tán lá xanh vừa qua vật vã của cuồng phong gió bão. Sức mạnh tiềm tàng của thủ đô Hà Nội chính là sức mãnh của văn hiến, văn hóa, một trữ lượng tinh thần bền bỉ thăng hoa thật mạnh liệt. Văn Miếu Quốc Tử Giám vẫn hàng rùa đá đội trên lưng tấm bia tiến sỹ lưu danh bao tên tuổi. Quảng trường Ba Đình thu này trời trong xanh vời vợi và tôi thật bồi hồi trào dâng cảm xúc khi đến nơi này: “Tổ quốc/ Mây trắng bay mang sắc nắng Ba Đình/ Dòng người sáng nay vào lăng viếng Bác/ Trăm giọng nói miền quê bỗng hóa thành đất nước/ Trong sắc đỏ sao vàng hồn tổ quốc bay lên”. Ngày giải phóng Thủ đô mãi mãi lưu giữ trong ký ức, trong tâm hồn trong sự ngưỡng vọng của mỗi người dân đất Việt. Đường về giải phóng Thủ đô là con đường chiến lược cách mạng mà Bác Hồ và Đảng ta vạch ra để hướng tới tương lai: Thủ đô hòa bình của niềm tin và hy vọng.

Hà Tĩnh ngày 21 tháng 09 năm 2024

N.N.P